در ادامه سری مقالات تشخیص سرطان پستان، به ماموگرافی می‌پردازیم.
ماموگرافی غربالگری نوع خاصی از تصویر برداری پستان است که از اشعه ایکس با دوز کم استفاده می کند و برای تشخیص زود هنگام سرطان سینه استفاده می شود: قبل از این که علائم آن ظاهر شود و زمانی که قابل درمان است.
به پزشک خود هر علامت یا مشکلی در رابطه با پستان، جراحی های قبلی، استفاده از هورمون، سابقه فامیلی یا شخصی سرطان پستان و وجود احتمال بارداری را گزارش دهید. در صورت امکان از ماموگرافی های قبلی خود کپی تهیه کنید و در روز معاینه آن ها را همراه داشته باشید. جواهرات خود را همراه نیاورید و لباس راحت و گشادی به تن داشته باشید. ممکن است به شما توصیه شود لباس بلندی بپوشید. از دئودرانت، پودر تالکوم و لوسیون، زیر بغل یا روی پستان استفاده نکنید چرا که ممکن است روی ماموگرام ظاهر شده و تشخیص را با مشکل رو به رو کند.
ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی تصویربرداری تخصصی پزشکی است که از اشعه ایکس با دوز کم استفاده می کند تا درون پستان ها را ببیند. معاینه ماموگرافی که ماموگرام نامیده می شود، به کشف و تشخیص زودهنگام بیماری های پستان در بانوان کمک می کند.
رادیوگرافی با اشعه ایکس یک آزمایش غیر تهاجمی پزشکی است که به پزشکان جهت تشخیص و درمان کمک می کند. تصویر برداری با اشعه ایکس، تاباندن دوز کمی از اشعه یونیزه به قسمتی از بدن است تا تصاویری از درون بدن به دست آید. اشعه ایکس قدیمی ترین و پر استفاده ترین روش تصویربرداری پزشکی است.
سه روش پیشرفته جدید در ماموگرافی عبارتند از: ماموگرافی دیجیتال، ماموگرافی با کمک از کامپیوتر و توموسنتسیز پستان
ماموگرافی دیجیتال
ماموگرافی با فیلد کاملا دیجیتال (FFDM) سیستم ماموگرافی است که در آن فیلم ایکس ری با الکترونیک هایی که اشعه ایکس را به تصاویر ماموگرافیکی از پستان تبدیل می کند، جایگزین می شود. این سیستم مشابه همان هایی است که در دوربین های دیچیتال یافت می شود و توانایی آن ها، امکان ایجاد تصاویر بهتر با دوز کم اشعه را محقق می کند. این تصاویر به کامپیوتر منتقل می شود تا توسط رادیولوژیست بررسی شده و به طور بلند مدت ذخیره شود. تجربه بیمار در طول ماموگرام دیجیتال مشابه فیلم ماموگرافی مرسوم است.
تشخیص با کمک کامپیوتر(CAD)
به دنبال تصاویر دیجیتالی ماموگرافیک از مناطق غیر نرمالی از توده، تراکم و کلسیفیکاسیون انجام می شود که ممکن است نشان دهنده سرطان باشد. سیستمCAD این مناطق را پررنگ می کند تا به رادیولوژیست هشدار دهد این مناطق را به دقت بررسی کند.
توموسنتز پستان
ماموگرافی سه بعدی و توموسنتز دیجیتال پستان(DBT) هم نامیده می شود روش پیشرفته تصویر برداری است که تصاویر متعددی از پستان از زوایای مختلف گرفته می شود و از آن یک تصویر سه بعدی ساخته می شود. این روش تصویر برداری سه بعدی از پستان مشابه توموگرافی کامپیوتری (CT) است. روشی که در آن مجموعه ای از اسلایس های نازک کنار هم قرار گرفته و تصویر سه بعدی از بدن ساخته می شود.
اگرچه میزان اشعه تابیده به بدن در این روش کمی بیشتر از میزان استفاده شده استاندارد در ماموگرافی است ولی هم چنان در سطح سالم تایید شده توسطFDA است. برخی سیستم ها دوزی کاملا مشابه ماموگرافی مرسوم دارند.
تعداد زیادی از مطالعات نشان داده غربالگری با توموسنتز پستان میزان سرطان پستان بیشتری را شناسایی می کند و دوباره فراخوانی کمتری دارد. حالتی که در آن بانوان برای آزمون های بیشتری باید دوباره حاضر شوند چرا که یافته غیرنرمال بالقوه ای دیده شده است.
توموسنتز پستان منجر به شناسایی موارد زیر نیز می شود:
- شناسایی زود تر سرطان های کوچک پستان که در ماموگرام مرسوم ممکن است شناسایی نشود.
- بیوپسی های غیر ضروری کمتر و تستهای بیشتر
- احتمال بیشتر شناسایی تومور های متعدد پستان
- تصاویر با یافته های غیرنرمال کمتر در صورت متراکم بودن بافت پستان
- دقت بیشتر در اندازه گیری سایز های بسیار کوچک، شکل و محل یافته های غیر نرمال پستان
استفاده های مرسوم ماموگرافی چیست؟
ماموگرام برای تشخیص زودهنگام سرطان پستان در خانم هایی که هیچ علامتی ندارند استفاده می شود. هم چنین می توان برای شناسایی و تشخیص بیماری های پستان در خانم هایی که علائمی مثل توده، درد ، فرورفتگی و ترشحات از نوک پستان دارند، استفاده کرد. ماموگرافی دو کاربرد اصلی دارد:
ماموگرافی غربال گری
ماموگرافی نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام سرطان پستان دارد چرا که می تواند تغییرات در پستان را در سال های اول قبل این که پزشک یا بیمار متوجه آن بشود، نشان بدهد. گایدلاین های فعلی از کالج رادیوگرافی آمریکا(ACR) و شبکه بین المللی تشخیص سرطان(NCCN) ماموگرافی غربالگری سالانه را برای تمام زنان بالای 40 سال پیشنهاد می دهد. تحقیقات نشان می دهد ماموگرام سالانه به تشخیص زودهنگام سرطان پستان کمک می کند، زمانی که بیشتر قابل درمان اند و درمان های حفاظتی تاثیر گذارند.
ACRو انیستیتو بین المللی سرطان(NCI) پیشنهاد می دهند زنانی که سرطان پستان داشته اند یا ریسک بالایی از ابتلا به دلیل داشتن سابقه خانوادگی سرطان پستان یا رحم دارند باید به دنبال مشاوره های پزشکی حرفه ای قبل از 40 سالگی و سایر روش های غربالگری باشند. اگر شما در خطر بالای ابتلا به سرطان پستان باشید، باید MRI پستان را علاوه بر ماموگرام به طورسالانه انجام دهید.
ماموگرافی تشخیصی
ماموگرافی تشخیصی برای ارزیابی بیمار با یافته های غیر نرمال بالینی استفاده می شود مثل توده پستان یا ترشحات از نوک سینه که توسط دکتر یا بیمار یافت شده است. ماموگرافی تشخیصی هم چنین بعد از ماموگرام غربال گری غیر نرمال برای ارزیابی محل نگران کننده استفاده می شود.
چگونه برای ماموگرام آماده شوم؟
قبل برنامه ریزی برای ماموگرام، انجمن سرطان آمریکا(ACS) و ارگان های متخصص پیشنهاد می کنند هر گونه یافته جدید یا مشکلی در پستان را با پزشک خود در میان بگذارید. علاوه بر این، پزشک خود را از جراحی های قبلی، استفاده هورمونی و سابقه خانوادگی و شخصی سرطان پستان مطلع کنید.
اگر پستان های شما در طول پریود سفت می شود، یک هفته قبل از پریود ماموگرام انجام ندهید. بهترین زمان برای انجام ماموگرام در طول هفته بعد از پریود است. پزشک یا تکنولوژیست ایکس ری را از وجود احتمال بارداری مطلع کنید.
ACS هم چنین پیشنهاد می کند:
- از دئودرانت، پودر تالکوم و لوسیون زیر بغل یا روی پستان در روز معاینه استفاده نکنید چرا که ممکن است به صورت نقاط کلسیمی ظاهر شود.
- هر گونه علامت یا مشکلی در رابطه با پستان را با تکنولوژیستی که معاینه را انجام می دهد مطرح کنید.
- ماموگرام قبلی را همراه داشته باشید چرا که برای مقایسه با نتیجه فعلی ضروری است. می توانید آن را به صورت CD نیز داشته باشید.
- بپرسید که نتایج شما کی آماده می شود: تا زمانی که از پزشک چیزی نشنیده اید، فکر نکنید که نتایج شما نرمال است.
دستگاه ماموگرافی چه شکلی است؟
یونیت ماموگرافی مستطیلی شکل است و لوله هایی دارد که اشعه ایکس را تولید می کند. این یونیت منحصرا برای آزمون های ایکس ری پستان استفاده می شود، با لوازم جانبی که فقط پستان در مواجه با اشعه ایکس قرار می گیرد. همراه با یونیت وسیله ای وجود دارد که پستان ها را گرفته و فشار می دهد و طوری آن را قرار می دهد تا تصاویر مختلفی از زوایای گوناگون به دست آید.
توموسنتز پستان از یونیت های ماموگرافی دیجیتال استفاده می کند، اما همه وسایل ماموگرافی دیجیتال برای تصاویر توموسنتز قابل استفاده نیست.
چگونه تصویر برداری انجام می شود؟
اشعه ایکس نوعی از امواج مثل امواج رادیویی است. ایکس ری از بسیاری از اشیا عبور می کند، ازجمله بدن. زمانی که کاملا قسمتی از بدن که باید تحت آزمایش قرار بگید ارزیابی کرد، دستگاه اشعه ایکس مقدار اندکی از امواج قطاری را تولید می کند که از بدن عیور کرده و تصویری روی فیلم فوتوگرافیک یا دتکتور مخصوص ضبط می کند.
قسمت های مختلف بدن میزان متفاوتی از اشعه را جذب می کند. بافت استخوانی بیشترین میزان را جذب می کند در صورتی که بافت نرم مثل ماهیچه، چربی و اندام ها میزان زیادی از اشعه را از خود عبور می دهند. در نتیجه، استخوان سفید نمایان می شود و بافت های نرم به طور خاکستری و هوا سیاه دیده می شود.
بیشتر تصاویر ایکس ری فایل های دیجیتالی هستند که به صورت الکترونیک ذخیره می شود. این تصاویر ذخیره شده به راحتی برای تشخیص و مدیریت بیماری در دسترس هستند.
در فیلم مرسوم و ماموگرافی دیجیتال، لوله ایکس ری ثابت تصویری از کنار و تصویری از بالای پستان فشرده شده می گیرد. در توموسنتز پستان، تصاویر متعدد پستان از زوایای مختلف گرفته می شود.
تصویر برداری چگونه کار می کند؟
ماموگرافی بدون نیاز به دخالت بیمار انجام می گیرد.
در طول ماموگرافی، تکنولوژیست رادیولوژی متخصص ماهر پستان را در یونیت ماموگرافی قرار می دهد. پستان در مکان مخصوصی قرار داده می شود و توسط صفحه ای پلاستیکی تمیز فشار داده می شود. تکنولوژیست به آرامی بافت پستان را فشار می دهد.
فشرده کردن پستان به دلایل زیر ضروری است:
- با وجود ضخامت پستان، تصویر برداری از کل پستان قابل انجام خواهد بود.
- پستان را پخش می کند تا احتمال وجود یافته غیر نرمال کوچک به دلیل بر هم خوابیدن بافت پستان کمتر باشد.
- اجازه استفاده از دوز پایین اشعه ایکس را می دهد چرا که ضخامت اندکی از بافت پستان تصویر برداری می شود.
- پستان را محکم نگه می دارد تا لکه دار شدن تصویر به دلیل حرکت کاهش دهد.
- پراکندگی اشعه ایکس را کم می کند تا میزان وضوح تصویر افزایش یابد.
در طول تصویربرداری از شما خواسته می شود موقعیتتان را عوض کنید. متداول ترین نماها، بالا به پایین و سمت زاویه ای هستند. این روند برای هر دو پستان انجام می شود. فشردگی هم چنان برای تصویر برداری توموسنتسیز ضروری است تا حرکت که تصویر را خراب می کند، به حداقل برساند. در طول غربالگری توموسنتز پستان، تصویر دو بعدی یا گرفته می شود یا از تصویر سه بعدی ساخته می شود.
در طول تصویر برداری شما باید کاملا بی حرکت بمانید و حتی ممکن است درخواست شود تا نفستان را برای چند ثانیه حبس کنید تا احتمال ایجاد تصویر تار کاهش یابد. تکنولوژیست پشت دیوار یا به اتاق دیگری می رود تا ماشین ایکس ری را فعال کند.
زمانی که آزمایش انجام شد، از شما درخواست می شود بمانید تا زمانی که رادیولوژیست تشخیص دهد تمامی عکس های لازم گرفته شده است.
روند تصویر برداری حدود سی دقیقه طول می کشد.
در طول پروسه چه چیزی را تجربه می کنم؟
زمانی که صفحه پستان را فشرده می کند شما احساس فشار خواهید کرد. برخی زنان با پستان های حساس حس ناراحتی خواهند داشت. اگر دچار این مشکل هستید طوری زمان آزمایش را برنامه ریزی کنید که پستان ها کمتر سفت باشند. اگر درد در طول فشار دادن افزایش یافت، تکنولوژیست را آگاه کنید.
اگر حس ناراحتی قابل توجه بود ممکن است فشردگی کمتری استفاده شود. به یاد داشته باشید فشردگی، ماموگرام بهتری را ایجاد خواهد کرد.
چه کسی نتایج را تفسیر می کند و چگونه آن ها را پیدا کنم؟
رادیولوژیست که متخصص آموزش دیده در زمینه نظارت و تفسیر آزمایش های رادیولوژی است، عکس ها را آنالیز کرده و گزارش امضا شده ای برای پزشک یا مراقبت های اولیه میفرستد، کسی که در مورد گزارش ها با شما صحبت خواهد کرد.
شما هم چنین از طریق موسسه ماموگرافی از نتایج آگاه خواهید شد.
آزمایش ها پیگیری ممکن است لازم باشد. در این صورت، پزشک دلیل پیگیری را به شما توضیح خواهد داد. گاهی اوقات آزمایش دیگر برای بررسی یافته بالقوه غیر نرمال با تکنیک های تصویر برداری تخصصی یا نماهای اضافی انجام می شود. هم چنین ممکن است برای بررسی این که آیا تغییری در یک یافته غیر نرمال در طول زمان رخ داده، آزمایش دیگری انجام شود. گاهی آزمایش های پیگیری بهترین روش برای بررسی نتیجه درمان یا ثابت ماندن یا تغییر کردن یافته غیر نرمال، هستند.
فواید و مضرات کدام اند؟
فواید
- ماموگرافی غربال گری ریسک مرگ به دلیل سرطان پستان را کاهش می دهد. برای تشخیص هر گونه سرطان پستان مثل سرطان تهاجمی مجرا و سرطان تهاجمی لوبولار کاربردی است.
- ماموگرافی غربال گری توانایی پزشک برای تشخیص سرطان های کوچک افزایش می دهد. زمانی که سرطان کوچک باشد، روش های درمانی متنوعی کاربرد دارد.
- استفاده از ماموگرافی غربال گری تشخیص رشد کم بافت غیر نرمال را افزایش می دهد که محدود به مجاری شیری در پستان است و کارسینومای داکتال این سایتو نامیده می شود.
- هیچ تشعشعی بعد از تصویر برداری ایکس ری در بدن فرد باقی نمی ماند.
- اشعه ایکس هیچ تاثیر جانبی در این محدوده تشخیصی استفاده شده در این آزمایش ندارد.
خطرات
- همیشه احتمال اندک ایجاد سرطان در نتیجه قرار گرفتن زیاد در معرض تشعشع وجود دارد. اگر چه فابده تشخیص صحیح بر این خطر، برتری دارد.
- دوز موثر تشعشع در این آزمایش متنوع است. دوز رادیوتراپی در ایکس ری و CT Radiation Dose in X-Ray and CT Exams را در صفحه مربوط به اطلاعات بیشتر در مورد دوز رادیوتراپی ببنید.
- ماموگرام های مثبت کاذب. 5 تا 15 درصد ماموگرام های غربال گری به تست های بیشتری از جمله ماموگرام اضافی یا اولتراسوند نیاز دارند. بیشتر این آزمایش ها نشان می دهند یافته غیر نرمالی وجود ندارد. اگر یافته غیر نرمالی دیده شد پیگیری یا بیوپسی انجام می شود. بیشتر بیوپسی ها نشان می دهد که هیچ سرطانی وجود ندارد. تخمین زده شده خانمی با سن 40 تا 49 که سالانه ماموگرام انجام می دهد 30 درصد شانس داشتن ماموگرام مثبت کاذب و 7-8 درصد ریسک داشتن بیوپسی پستان را دارد.
- زنان حتما باید پزشک یا تکنولوژیست ایکس ری را از وجود هر گونه احتمال بارداری مطلع کنند. صفحات Safety in X-ray, Interventional Radiology and Nuclear Medicine Proceduresرا اطلاعات بیشتر در مورد بارداری و ایکس ری ببینید.
کاهش قرار گیری در معرض اشعه
مراقبت خاصی در طول آزمایش های ایکس ری انجام می شود تا کمترین دوز ممکن استفاده گردد و هم چنین تصویری با بهترین کیفیت گرفته شود. ارگان های حفاظتی بین المللی و غیر بین المللی به طور مرتب تکنیک های استاندارد را که توسط متخصصین رادیولوژی استفتده می شود، بررسی و به روز رسانی می کنند.
سیستم های جدید ایکس ری پرتوهای کاملا کنترل شده ایکس ری و متد های کنترل دوز دارند تا انحراف تشعشع را به حداقل برسانند. این موضوع ما را مطمئن می سازد قسمت هایی از بدن بیمار که تصویر برداری نمی شود کمترین اشعه را دریافت می کند.
محدودیت های ماموگرافی چیست؟
اگر چه ماموگرافی بهترین روش غربال گری سرطان پستان را امروزه فراهم کرده، ولی همه ی سرطان های پستان را شناسایی نمی کند. این مورد نتیجه منفی کاذب نامیده می شود. از طرفی، زمانی که ماموگرام غیر نرمال به نطر برسد وسرطانی وجود نداشته باشد مثبت کاذب نامیده می شود.
ماموگرافی های تشخیصی به تنهایی قادر به تشخیص دقیق خوش خیم یا بدخیم بودن سرطان نیستند. اگر یافته غیر نرمالی دیده شد، پزشکتان آزمایش های تشخیصی بیشتری را پیشنهاد خواهد کرد. توجه کنید که همه سرطان های پستان در ماموگرافی دیده نخواهد شد. تفسیر ماموگرام می تواند سخت باشد پستان نرمال در هر فردی متفاوت خواهد بود. هم چنین وضوح تصویر ممکن است به دلیل وجود پودر یا دارو روی پستان یا جراحت قبلی پستان مناسب نباشد. به دلیل سخت بودن دیدن برخی سرطان های پستان ممکن است رادیولوژیست تصویر فغلی را با آزمایش های قبلی مقایسه کند.
تراکم افزایش یافته توجه برخی مجلس های ایالات و اخیرا دولت فدرال را به دلایلی به خود جلب کرده از جمله:
- تراکم افزایش یافته دیدن سرطان را روی ماموگرام سخت می کند.
- تراکم افزایش ریسم ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد.
رادیولوژیستی که ماموگرام شما را می خواند، تراکم پستان را تشخیص داده و به پزشک گزارش می دهد. برخی ایالت ها از موسسات درخواست می کنند تا شما را از وجود تراکم پستان آگاه کنند.
ایمپلنت پستان مانع درست خواندن ماموگرام می شود چرا که هر دوی ایمپلنت های سیلیکونی و سالینی ایکس ری را عبور نمی دهند و مانع ایجاد تصویر واضح از بافت اطرافشان می شوند، به خصوص اگر ایمپلنت در جلو جای گذاری شده باشد بیشتر از جای گذاری زیر ماهیچه های سینه ممانعت ایجاد می کند. تکنولوژیست های ماهر و رادیولوژیست ها می دانند چگونه بدون پاره کردن ایمپلنت پستان ها را جهت افزایش وضوح تصویر محتاطانه فشرده کنند.
تحقیق برای شناسایی تکنیک های تصویر برداری متنوعی که به تشخیص زودهنگام سرطان پستان و افزایش دقت افتراق دادن حالت های غیر سرطانی از سرطانی پستان در حال انجام است.