در ادامه سری مقالات انواع سرطان پستان، به سرطان پستان مجرایی تهاجمی می‌پردازیم. کارسینومای مجرایی تهاجمی (IDC) که گاها کارسینومای مجرایی نفوذکننده نیز نامیده می‌شود، شایع‌ترین نوع سرطان پستان می‌باشد. حدود ۸۰ درصد کل موارد سرطان پستان را این نوع تشکیل می‌دهد.
سرطانی «تهاجمی» است که به بافت پستانی مجاور محل تشکیل خود، منتشر شود. سرطان مجرایی، سرطانی است که از مجراهای شیری منشا گرفته است. کارسینوما به سرطانی اطلاق می‌شود که از پوست و سایر بافت‌های پوشاننده ارگان‌های داخلی بدن مانند بافت پستانی آغاز شود. در مجموع، سرطان پستان مجرایی تهاجمی به سرطانی گفته می‌شود که دیواره غدد شیری را بشکافد و شروع به انتشار به بافت پستانی مجاور خارج از مجرا مانند بافت فیبروز و چربی نماید. به مرور این سرطان به غدد لنفاوی و سایر نواحی بدن منتشر می‌گردد.
با وجود اینکه سرطان پستن مجرایی تهاجمی می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، در سنین بالاتر شایع‌تر است. طبق آمار جامعه آمریکا، حدود دوسوم زنان مبتلا به سرطانی که بالای ۵۵ سال سن دارند، به این نوع مبتلا می‌باشند. سرطان پستان مجرایی تهاجمی می‌تواند مردان را هم تحت تاثیر قرار دهد.
تفاوت سرطان پستان مجرایی تهاجمی (IDC) با سرطان پستان مجرایی درجا (DCIS) چیست؟
در DCIS، سرطان همچنان در مجاری شیری است و به سایر نقاط پستان منتشر نشده است. IDC سرطان پستانی است که شروع به رشد در مجاری کرده و بافت‌های اطراف را نیز مورد تهاجم قرار می‌دهد.
علائم سرطان پستان مجرایی تهاجمی
همانند سایر انواع سرطان پستان در اوایل شروع بیماری، ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد. غالبا ناحیه غیرطبیعی در ماموگرافی آشکار شده و پس از بررسی‌های بیشتر است که تشخیص نهایی داده می‌شود. در برخی از موارد، سرطان پستان مجرایی تهاجمی برای نخستین بار به صورت توده‌ای قابل لمس در پستان تظاهر می‌کند و توسط خود بیمار و یا پزشک احساس می‌شود. هر کدام از تغییرات غیرطبیعی زیر، می‌تواند از نخستین علائم سرطان پستان، از جمله نوع مجرایی تهاجمی آن باشد و در صورت مشاهده باید سریعا توسط پزشک ارزیابی گردد:
- تورم کل پستان و یا بخش‌هایی از آن
- حساسیت پوست پستان و وجود فرورفتگی در آن
- درد نوک پستان یا چرخش نوک پستان به داخل
- قرمزی، پوسته پوسته شدن و ضخیم شدن پوست پستان یا نوک پستان
- خروج ترشحات از نوک پستان (ترشحات غیرشیری)
- وجود توده در ناحیه زیربغل
- پیدایش درد در ناحیه‌ای مشخص از پستان
- تغییرات ظاهری در پستان و نوک آن که با سایر تغییرات طبیعی پدیدآمده در طول چرخه ماهانه متفاوت هستند.
تشخیص سرطان پستان مجرایی تهاجمی
تشخیص IDC شامل ترکیبی از تکنیک‌ها از جمله معاینه فیزیکی و تکنیک‌های تصویربرداری است:
- معاینه فیزیکی پستان: ممکن است حین معاینه فیزیکی، پزشکتان توده‌ای را در بافت پستانی احساس کند. پزشک همچنین غدد لنفاوی زیربغل و بالای ترقوه را از لحاظ وجود هرگونه تورم و سایر تغییرات غیرطبیعی بررسی خواهد کرد.
- ماموگرافی: IDC معمولا در نتیجه ماموگرافی تشخیص داده می‌شود. ماموگرافی، تصویربرداری از پستان توسط اشعه ایکس است. ماموگرام‌ها به منظور غربالگری زنان ظاهرا سالم به منظور تشخیص علائم اولیه سرطان پستان به کار می‌روند. از مشخصه‌های کلیدی رادیوگرافی سرطان پستان تهاجمی، وجود حاشیه مضرس است؛ به این معنی که پزشک در فیلم ماموگرافی ناحیه‌ای ناهنجار با حاشیه‌ای که زوائد انگشت مانند از آن خارج شده اند، مشاهده خواهد کرد. این زوائد نشان‌دهنده تهاجم سرطان به بافت‌های اطراف خواهند بود. در صورتیکه ماموگرافی تهیه شده به منظور غربالگری، ناحیه مشکوکی را تشخیص دهد، ماموگرام‌های بیشتری تهیه خواهند شد تا اطلاعات دیگری در مورد این ناحیه به دست آید. ماموگرافی روی هردو سینه انجام می‌گیرد.
- سونوگرافی: در این تست امواج فراصوت به بافت پستان تابانده میشوند تا تصاویر دیگری هم از بافت پستانی به دست آیند. سونوگرافی غالبا به همراه ماموگرافی انجام می‌شود.
- MRI: این تکنیک تصویربرداری از میدان مغناطیسی، امواج رادیویی و کامپیوتر استفاده کرده و تصاویری را از داخل بدن تهیه می‌کند. در موارد مشخصی پزشک از MRI کمک گرفته و اطلاعات بیشتری را در مورد ناحیه مشکوک تهیه می‌کند.
- بیوپسی: به منظور بررسی نتایج مشکوک ماموگرافی تایید تشخیص سرطان، بیوپسی تهیه
شده و سلول‌های ناحیه غیرطبیعی، به منظور آنالیز جمع‌آوری میشوند. پزشک قسمتی از
بافت پستانی را برمی‌دارد تا آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند. تشخیص نهایی از نتایج
بیوپسی به دست می‌آید. در صورتیکه بیوپسی، وجود سرطان پستان را تایید کند، ارزیابی‌های
بیشتری به منظور تعیین اندازه تومور و میزان گسترش آن به عمل خواهد آمد. پزشک تا
حد ممکن سعی خواهد کرد که از روش‌های سریع‌تر و با میزان تهاجم کمتر به منظور
بیوپسی استفاده کند:
- بیوپسی با سوزن نازک (fine needle aspiration): در این نوع از بیوپسی، سوزنی کوچک و توخالی وارد بافت پستانی شده و نمونه‌ای از سلول‌ها تهیه می‌شود. این نمونه زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد. بیوپسی با سوزن نازک هیچ‌گونه اسکاری برجای نمی‌گذارد.
- بیوپسی از طریق سوزن هسته‌ای: سوزن بزرگتری وارد پستان می‌شود تا بتواند نمونه بافتی استوانه ای شکل بزرگتری از ناحیه مشکوک تهیه کند. برای اینکه سوزن core بتواند وارد پوست شود، جراح باید ابتدا برش کوچکی در پوست ایجاد کند. این برش، اسکار کوچکی بر جای می‌گذارد که پس از چند هفته به سختی مشاهده می‌شود.
در صورتیکه پزشک قادر به لمس توده نباشد، ممکن است از سونوگرافی و یا ماموگرافی به منظور هدایت سوزن استفاده کند. همچنین پزشکتان ممکن است از تکنیکی به نام تشخیص موقعیت سیمی (needle wire localization) استفاده می‌شود. در این تکنیک، سیم کوچکی از طریف سوزنی توخالی وارد بافت پستان شده و پس از خروج سوزن، سیم در داخل پستان باقی مانده و به کمک ماموگرافی و سونوگرافی به سمت ناحیه مشکوک هدایت می‌گردد. پزشک از طریق این سیم می‌تواند محل مناسب برای تهیه بیوپسی را تشخیص دهد.
در صورتیکه تهیه بیوپسی با استفاده از سوزن، قادر به برداشت سلول‌ها و بافت‌ها نباشد، و یا نتایج مطمئنی به دست ندهد، نیاز به بیوپسی‌های بزرگتر و اساسی‌تری خواهد بود. این بیوپسی‌ها بیشتر شبیه جراحی‌های عادی هستند:
- بیوپسی Incisional: بیوپسی incisional تکه کوچکی از بافت را به منظور بررسی بیشتر خارج‌سازی می‌کند.
- بیوپسی excisional: بیوپسی excisional به منظور خارج‌سازی کل توده و یا بافت مشکوک از پستان انجام می‌گیرد.
بیوپسی‌ها تنها به منظور رسیدن به تشخیص انجام میشوند. در صورتیکه IDC تشخیص داده شود، نیازمند جراحی بیشتری هستیم تا کل تومور و نیز حاشیه سالم اطراف بافت سرطانی برداشته شود. این فرایند، لامپکتومی و در برخی موارد (به عنوان مثال در صورتیکه DCIS بسیار بزرگ باشد)، ماستکتومی خواهد بود.
تعیین استیج DIC
هدف از استیج‌بندی سرطان، تعیین این موضوع است که سرطان تا چه حد از محل تومور اولیه پراکنده شده است. تعیین استیج سرطان بر اساس این سه ویژگی انجام می‌گیرد:
- اندازه تومور
- گسترش سرطان به سمت گره‌های لنفی و در صورت درگیری، تعداد گره‌ها
- گسترش سرطان به سمت سایر نواحی بدن
سرطان پستان تهاجمی از استیج یک (نخستین استیج) تا چهار (پیشرفته‌ترین استیج) تقسیم‌بندی می‌شود. پزشک بر اساس یافته‌های بالینی و تصاویر تهیه شده، از درگیری یا عدم درگیری گره‌های لنفی اطلاع پیدا خواهد کرد. البته تعیین قطعی این موضوع با برداشت یک یا تعدادی از آن‌ها و انجام بررسی‌های بیشتر صورت می‌گیرد.
در این شرایط پزشک به دنبال شواهدی می‌گردد که شنان دهنده انتشار سرطان پستان مجرایی تهاجمی به سایر نقاط بدن باشد. پزشک ممکن است دستور انجام تست‌های خون معینی را بدهد و تست‌های عملکرد کبدی و تست سنجش آلکالن فسفاتاز (ALP) خون را درخواست کند. ALP ممکن است در افرادی که تومور کبدی یا استخوانی دارند، بالاتر باشد.
بر اساس نتایج تست‌های انجام گرفته، معاینه فیزیکی و تمام علائم گزارش شده توسط شما، پزشکتان وجود نیاز به بررسی‌های بیشتر را تشخیص خواهد داد. در بسیاری از موارد، تصویربرداری از ریه‌ها توسط اشعه ایکس صورت می‌گیرد. تست‌های دیگری که ممکن است صورت بگیرند، عبارتند از:
- اسکن استخوان: در این تکنیک، پس از تزریق مقادیر اندکی ماده رادیواکتیو، تصاویری از استخوان‌ها تهیه می‌شود.
- CT اسکن، سونوگرافی و MRI: به منظور تهیه تصاویری از شکم و لگن و سایر نقاط بدن به کار می‌روند.
- PET/CT اسکن: این تکنولوژی نسبتا جدید به منظور تهیه تصاویر از سلول‌های در حال فعالیت به کار می‌رود. پزشک در صورتی این تست را درخواست می‌کند که مشکوک به انتشار سرطان پستان به سایر نقاط بدن باشد. طی این فرایند، نخست ماده‌ای قندی به همراه مقادیر اندکی از ماده‌ای رادیواکیتو به داخل بدنتان تزریق می‌گردد. این اسکن وجود هر نوع سرطان در سراسر بدن را بر مبنای میزان جذب ماده رادیواکتیو هایلایت می‌کند. اینکه آیا PET/CT در تعیین استیج سرطان از تست‌های دیگر بهتر عمل می‌کند یا نه، هنوز مشخص نیست.
این تست‌ها تنها در صورتی ارزش انجام دارند که پزشکتان دلیلی مبنی بر انتشار سرطان به سایر نقاط بدن داشته باشد. شایع‌ترین محل‌های انتشار، استخوان‌ها، کبد، ریه و مغز هستند.
تست‌هایی که برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد IDC به کار می‌روند
تست‌های دیگری نیز روی بافت توموری انجام میشوند و هدف از آن‌ها کسب اطلاعات بیشتری در مورد نحوه رفتار سرطان و درمان‌های موثر متناسب با آن می‌باشد. تعدادی از این تست‌ها عبارتند از:
- تعیین گرید: پاتولوژیست‌ها سلول‌های سرطانی را زیر میکروسکوپ بررسی کرده و میزان غیرطبیعی بودن آن‌ها را نسبت به سلول‌های سالم پستانی مقایسه می‌کنند. هر چه گرید پایین‌تر باشد، سلول‌های سرطانی به سلول‌های نرمال شبیه تر هستند، آهسته‌تر رشد می‌کنند و احتمال گسترش آن‌ها کمتر است. سرطان پستان مجرایی تهاجمی، سه گرید دارد: پایین یا گرید ۱، متوسط یا گرید ۲ و بالا یا گرید ۳. در گرید یک سلول‌ها مشابه سلول‌های پستانی سالم رفتار می‌کنند. سلول‌های گرید سه، که تمایز کمی پیدا کرده‌اند، رفتار و ظاهر غیرنرمال‌تری دارند.
- تعیین حاشیه جراحی: هنگام خارج‌سازی سلول‌های سرطانی، جراح کل تومور را به
همراه حاشیه‌ای از بافت نرمال اطراف آن جدا می‌کند. ای کار به منظور حصول اطمینان
از خروج کل سلول‌های سرطانی از بدن انجام می‌گیرد. این بافت اضافی، حاشیه برش
نامیده می‌شود .و از لحاظ وجود سلول‌های سرطانی در آن به دقت بررسی می‌گردد. این
حاشیه به سه طریق زیر توصیف می‌شود:
- منفی: سلول‌های سرطانی در حاشیه خارجی مشاهده نمی‌شوند و نیاز به جراحی‌های دیگری نیست (معمولا بیش از ۲ میلی‌متر فاصله میان سرطان و حاشیه خارجی بافت خارج شده).
- مثبت: سلول‌های سرطانی از حاشیه خارجی بافت بیرون آمده‌اند و نیاز به جراحی‌های بیشتری وجود دارد.
- نزدیک (close): سلول‌های سرطانی به حاشیه خارجی نزدیک شده اند ولی هنوز به آن نرسیده‌اند. ممکن است نیاز به جراحی‌های بیشتری باشد.