در ادامه سری مقالات درمان سرطان پستان و هورمون درمانی سرطان پستان به تاموکسیفن می‌پردازیم. تاموکسیفن قدیمی ترین و تجویز شده ترین تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن (SERM) است. تاموکسیفن توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای درمان تأیید شده است و در موارد زیر کاربرد دارد:
- زنان و مردان مبتلا به سرطان پستان گیرنده هورمون مثبت در مراحل اولیه، پس از عمل جراحی ( یا احتمالاً شیمی درمانی و پرتوتابی ) برای کاهش خطر بازگشت سرطان (عود)
- زنان و مردان مبتلا به سرطان پستان گیرنده هورمون مثبت مرحله پیشرفته یا متاستاتیک
- خطر ابتلا به سرطان پستان را در خانم‌هایی که تشخیص داده نشده اند اما در معرض خطر بالاتر از حد متوسط هستند، کاهش می‌دهد
تاموکسیفن روی سرطان پستان گیرنده هورمون منفی تاثیری ندارد.
داروی تاموکسیفن به دو شکل موجود است:
- قرصی که در روز یک عدد مصرف می‌شود (نام تجاری: Nolvadex)
- فرم مایع (نام تجاری: Soltamox): اگر قرص ها را دوست ندارید یا در بلع قرص های تاموکسیفن مشکل دارید، Soltamox می تواند به استمرار در برنامه درمانی خود کمک کند.
بیشتر پزشکان مصرف روزانه تاموکسیفن را در ساعت معینی از روز توصیه می کنند.
در صورت شیردهی، بارداری یا تلاش برای بارداری و یا احتمال اینکه بتوانید باردار شوید وجود دارد، نباید داروی تاموکسیفن مصرف کنید. تاموکسیفن ممکن است باعث آسیب جنین در حال رشد شوند. شما باید از یک نوع روش ضد بارداری غیر هورمونی مؤثر مانند کاندوم ، دیافراگم همراه با اسپرم کش یا I.U.D غیر هورمونی استفاده کنید زمانی که همزمان در حال مصرف این دارو هستید. از پزشک خود بپرسید که کدام یک از روش‌های کنترل بارداری غیرهورمونی برای شما مناسب‌تر است و همچنین بعد از قطع مصرف این دارو چه مدت باید از این نوع روش کنترل بارداری استفاده کنید.
فواید تاموکسیفن
از زمان تصویب تاموکسیفن در سال 1998، این دارو برای درمان میلیون‌ها زن و مرد مبتلا به سرطان پستان گیرنده هورمون مثبت استفاده شده است. در حالی که یک مهار کننده آروماتاز اولین انتخاب دارویی هورمونی برای زنان یائسه است، Tamoxifen اولین انتخاب برای زنان یائسه است و هنوز هم انتخاب خوبی برای زنان یائسه است که نمی توانند مهارکننده آروماتاز مصرف کنند.
برخی کاربردهای تاموکسیفن شامل موارد زیر است:
- کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان یائسه به میزان 40٪ تا 50٪ و پس از یائسگی 30 به میزان٪ تا 50٪
- کاهش حدود 50٪ خطر بروز سرطان جدید در پستان دیگر
- مصرف دارو برای محدود کردن سرطان‌های بزرگ گیرنده هورمون مثبت پستان
- توقف یا کند کردن رشد سرطان پستان گیرنده هورمون مثبت پیشرفته (متاستاتیک) در زنان یائسه و قبل از یائسگی
- کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان در زنانی که خطر ابتلا به بیماری بالاتر از حد متوسط است اما هنوز تشخیص سرطان داده نشده است
تاموکسیفن مزایای سلامتی دیگری را ارائه می دهد که مربوط به درمان سرطان نیست. از آنجا که این دارو جز SERM است، به طور انتخابی عملکرد استروژن را بر روی سلول‌های خاص مسدود یا فعال می کند. به طوری که عملکرد استروژن را بر روی سلول‌هایپستانی مسدود می‌کند، عملکرد استروژن را در سلول‌های استخوانی و کبد فعال می کند. بنابراین Tamoxifen می‌تواند:
- به متوقف کردن پوکی استخوان بعد از یائسگی کمک می کند
- سطح کلسترول پایین بیاورد
دلایلی که ممکن است برخی از افراد از مزایای کامل تاموکسیفن برخوردار نباشند
بدن از آنزیمی به نام CYP2D6 برای تبدیل تاموکسیفن به شکل فعال خود استفاده می کند. دو چیز می تواند در توانایی بدن در ایجاد چنین فرآیندی اختلال ایجاد کند:
- نقص موجود در آنزیم CYP2D6
- داروهای خاصی که باعث تداخل در اثربخشی این آنزیم می‌شوند.
آنزیم غیر طبیعی CYP2D6: حدود 10٪ از افراد آنزیم CYP2D6 دارند اما آنزیم عملکرد کافی و درست ندارد. داشتن آنزیم غیرطبیعی CYP2D6 ممکن است فرد را از بهره‌مندی منافع کامل تاموکسیفن باز دارد. اگر قصد مصرف تاموکسیفن را دارید، ممکن است بخواهید از پزشک خود در مورد تست این ناهنجاری آنزیمی سوال کنید. با این وجود، تست CYP2D6 بحث برانگیز است، زیرا چندین مطالعه بزرگ نشان داد كه آنزیم غیر طبیعی CYP2D6 تاثیری در اثربخشی تاموکسیفن ندارد.
داروهایی که می توانند با عملکرد CYP2D6 تداخل کنند: داروهایی وجود دارند که می توانند فعالیت CYP2D6 را به درجات مختلفی مسدود کنند (معمولاً به عنوان مهارکننده های قوی یا متوسط CYP2D6 گفته می شود). این داروها شامل برخی از داروهای ضدافسردگی شناخته شده به عنوان مهار کننده‌های انتخابی سروتونین (SSRI) و مهارکننده های سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRI) است. همچنین انواع دیگری از داروهای معمول تجویز شده مانند Cardioquin (نام شیمیایی: quinidine ،( Benadryl (نام شیمیایی: diphenhydramine) و Tagamet (نام شیمیایی: cimetidine) وجود دارند که می توانند CYP2D6 را مسدود کنند. مسدود کردن فعالیت CYP2D6 می‌تواند در فعال شدن تاموکسیفن تداخل ایجاد کند به طوری که اثر بخشی آن را به عنوان یک درمان ضد سرطان کاهش می‌دهد. اکثر پزشکان توصیه می‌کنند از مصرف داروهای مهار کننده قوی و متوسط CYP2D6 در هنگام مصرف Tamoxifen خودداری کنید.
اگر قبلاً مصرف تاموکسیفن داشته‌اید و همزمان داروهای دیگری را مصرف کرده اید، با پزشک خود صحبت کنید که آیا ممکن است هیچ کدام از داروهای دیگر شما در CYP2D6 تداخل کرده و فواید بالقوه ای که از Tamoxifen دریافت کرده اید،منع کرده باشد. پزشک ممکن است بسته به خطر عود، وضعیت کلی پزشکی و ترجیحات شما، هیچ درمانی اضافی یا درمان طولانی مدت هورمونی (همراه با تاموکسیفن یا مهار کننده آروماتاز) توصیه نکند.
اگر پیشرفت سرطان پستان در حین مصرف تاموکسیفن و یک مهار کننده قوی یا متوسط CYP2D6 داشتید، نمی توان تصور کرد که Tamoxifen نتوانسته عمل کند. در عوض، ممکن است که تاموکسیفن هرگز فرصتی مناسب برای کنترل سرطان نداشته باشد زیرا عمل آن توسط داروی دیگر مسدود شده است. تاموکسیفن با وجود مهارکننده CYP2D6 هنوز هم می تواند فواید قابل توجهی داشته باشد.
داروهایی متداخل با عملکرد تاموکسیفن
در لیست زیر ، داروهای تحت عنوان “مهاركنندگان قوی” و “مهاركنندگان متوسط” می توانند CYP2D6 را مهار كنند و در اثر بخشی تاموکسیفن تداخل كنند. داروهای تحت عنوان “مهارنکننده” آنزیم CYP2D6 را مسدود نمی کنند و در درمان تاموکسیفن تداخل نخواهند داشت.
این لیست ناقص است و با گذشت زمان قابل تغییر است. از آن به عنوان یک مرحله‌ی شروع استفاده کنید و از پزشک خود بپرسید که آیا داروهای مصرفی یا دارویی‌هایی که به شما توصیه می شود با تاموکسیفن سازگار باشد.
عوارض جانبی Tamoxifen
اثرات فعال سازی انتخابی استروژن تاموکسیفن می تواند عوارض جانبی جدی از جمله لخته شدن خون، سکته مغزی و سرطان آندومتر ایجاد کند. اگر شما و پزشکتان Tamoxifen را به عنوان بخشی از برنامه درمانی خود در نظر می گیرید، در صورت استعمال سیگار یا سابقه لخته شدن خون یا حمله قلبی به پزشک خود اطلاع دهید. اگر Tamoxifen مصرف می‌کنید، در صورت بروز هر یک از این علائم، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- خونریزی یا ترشحات غیر طبیعی واژن
- درد یا فشار در لگن
- تورم یا حساسیت به پا
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- ضعف
- سوزن شدن یا بی حسی در صورت ، بازو یا پا
- اشکال در صحبت کردن یا درک کردن
- مشکلات بینایی
- سرگیجه
- سردرد شدید ناگهانی
شایع ترین عوارض جانبی تاموکسیفن عبارتند از:
- افزایش تومور یا درد استخوان
- گرگرفتگی
- حالت تهوع
- خستگی
- نوسانات خلقی
- افسردگی
- سردرد
- نازک شدن مو
- یبوست
- پوست خشک
- از دست دادن میل جنسی
گرگرفتگی یا تعریق شبانه از مصرف تاموکسیفن می‌تواند نگران کننده باشد. اما یک مطالعه بریتانیایی در سال 2008 نشان می‌دهد، زنانی که گرگرفتگی و تعریق شبانه را هنگام مصرف داروی هورمونی درمانی تجربه کرده اند، کمتر احتمال عود و بازگشت سرطان پستان دارند. دانستن اینکه این عارضه جانبی ممکن است نشان دهنده کاهش خطر بازگشت سرطان باشد، ممکن است به برخی از افراد با وجود عوارض جانبی انگیزه ادتمه به درمان دهد.
برخی از زنان هنگام مصرف دارو Tamoxifen مشکلات حافظه را گزارش کرده اند. در حالی که هنوز هیچ نتیجه قطعی در دسترس نیست، آزمایش Co-STAR (شناخت در مطالعه Tamoxifen و Raloxifen) در حال بررسی اثرات Tamoxifen و Raloxifen بر حافظه و تفکر است.
چه مدت Tamoxifen را مصرف کنیم؟
انجمن انکولوژی بالینی آمریکا توصیه می کند که زنان تازه یائسه و یائسه که اخیراً تشخیص سرطان داده شده اند، 5 سال از Tamoxifen به عنوان اولین درمان هورمونی خود استفاده می کنند. بعد از این 5 سال اول، درمان هورمونی برای 5 سال دوم (برای کل 10 سال درمان هورمونی) با وضعیت یائسگی زن تعیین می شود:
- زنان یائسه می توانند 5 سال دیگر تاموکسیفن مصرف کنند یا به مدت 5 سال دارویشان به یک مهار کننده آروماتاز تغییر کنند
- زنان قبل از یائسگی می‌توانند 5 سال دیگر Tamoxifenمصرف کنند
زنان یائسه تازه تشخیص داده شده گزینه‌های مختلفی دارند:
- Tamoxifen را به مدت 10 سال مصرف کنند
- یک مهارکننده آروماتاز به مدت 5 سال مصرف کنند اما در حال حاضر شواهد و مدارک کافی برای توصیه به مدت 10 سال مهار کننده آروماتاز وجود ندارد
- Tamoxifen را به مدت 5 سال مصرف کنند، سپس به مدت 5 سال به یک مهار کننده آروماتاز تغییر دارو دهند (در کل 10 سال درمان هورمونی)
- Tamoxifen را به مدت 2 تا 3 سال مصرف کنند، سپس به مدت 5 سال به یک مهار کننده آروماتاز تغییر دارو دهند (در کل 7 تا 8 سال درمان هورمونی)
- زنان یائسه که شروع به استفاده از یک مهارکننده آروماتاز کرده اند اما 5 ساله درمان را تمام نکرده اند، می توانند برای تکمیل درمان 5 ساله خود درمان هورمونی به Tamoxifenتغییر دارو دهند.
- زنان یائسه که شروع به مصرف Tamoxifen کرده اند اما درمان 5 ساله را تمام نکرده اند می توانند به یک مهارکننده آروماتاز تغییر دارو کرده و آن را به مدت 5 سال (در کل 7 تا 8 سال درمان هورمونی) مصرف کنند.