در ادامه سری مقالات درمان سرطان پستان و عوارض جانبی جسمانی ناشی از درمان، به خستگی ناشی از درمان سرطان می‌پردازیم. خستگی (fatigue) می تواند با خستگی معمولی اشتباه گرفته شود. هر کسی خسته می شود. در حقیقت، حس خستگی بعد فعالیت های مشخص یا در انتهای یک روز کاری کاملا قابل انتظار است. ما می دانیم به چه دلیل خسته ایم و یک خواب خوب شبانه مشکل را حل می کند.خستگی شدید کمتر مشخص است و دلیل واضحی ندارد. خستگی شدید کمبود انرژی روزانه یا خستگی غیر معمول یا مفرط کل بدن است، که با خواب برطرف نمی شود. می تواند حاد باشد که یک ماه یا کمتر طول می کشد و یا مزمن باشد که یک تا شش ماه یا بیشتر طول خواهد کشید. خستگی شدید می تواند تاثیر عمیقی بر توانایی و عملکرد شخص و کیفیت زندگی وی داشته باشد.
خستگی سرطان چیست؟
خستگی مربوط به سرطان یا CRF یکی از بیشترین اثرات جانبی سرطان یا درمان آن است. بیشتر اوقات از آن به عنوان فلجی نیز یاد می شود. اکثر اوقات ناگهانی بروز می کند و نتیجه فعالیت یا کار سختی نیست و با استراحت یا خوابیدن از بین نمی رود. حتی شاید پس از درمان نیز از بین نرود.
دلیل خستگی سرطان چیست؟
دلیل اصلی آن شناخته شده نیست.CRF می تواند نتیجه هر دو عامل بیماری و درمان که شامل جراحی، کموتراپی و رادیوتراپی است، باشد. عموم درمان هایی که باعث این مشکل می شود عبارتند از:
کموتراپی
هر داروی شیمی درمانی می تواند منجر به خستگی مفرط شود. این معضل می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی می گویند مشکلشان چند روزی طول کشیده و برخی حس می کند مدت طولانی بعد درمانشان ادامه داشته است.دارو هایی مثل vincristine, vinblastine و cisplatin می تواند باعث CRF شود.
رادیوتراپی
می تواند باعث خستگی مفرط پیش رونده در طول زمان شود. این مشکل میتواند صرف نظر از درمان نیز رخ دهد.CRF معمولا سه تا چهار هفته پس از درمان قطع می شود اما ممکن الست تا دو یا سه ماه ادامه یابد.
پیوند مغز استخوان
این درمان تهاجمی می تواند باعثCRF شود که تا یک سال ادامه یابد.
درمان بیولوژیک
سیتوکین ها پروتئین های طبیعی سلول هستند مثل اینترفرون یا اینترلوکین که در پاسخ به عفونت از گلبول های سفید ترشح می شود. این سیتوکین ها پیام هایی را انتقال می دهند که اجزای سیستم ایمنی و اندوکرین را تنظیم می کنند. مقادیر بالای سیتوکین ها سمی بوده و منجر به خستگی مفرط مزمن می شود.
موارد دیگری که می تواند مربوط به خستگی ناشی از سرطان باشد
آنمی
آنمی می تواند نتیجه کاهش تعداد گلبول ها در نتیجه درمان باشد که منجر به کاهش توانایی حمل اکسیژن می شود. حدود هفتاد درصد بیماران آنمی را در طول درمان تجربه می کنند.
درمان ترکیبی
بیمارانی که بیش از یک درمان را در یک زمان یا یکی پس از دیگری تجربه می کنند دچار CRF می شوند.
توموری که منجر به سندرم متابولیک می شود
سلول های توموری بر سر مواد غذایی برای رشد و متابولیسم با سلول های نرمال بدن رقابت می کنند. کاهش وزن، کاهش اشتها و خستگی مفرط نتایج معمول هستند.
کاهش مواد غذایی
که از اثرات جانبی درمان است(مثل: تهوع، استفراغ؛ خشکی دهان، تغییر اشتها، گرگرفتگی و اسهال)
هایپوتیروئیدیسم
اگر غده تیروئید کم کار باشد متابولیسم کاهش یافته بنابراین بدن به مقدار نیاز برای تامین انرژی بدن، مواد غذایی را نمی سوزاند. این مورد مشکل رایجی است اما می تواند بعد از رادیوتراپی به غدد لنفاوی گردن نیز اتفاق بیفتد.
داروها
داروهایی که برای اثرات جانبی مثل تهوع، درد، افسردگی، نگرانی و تشنج به کار می روند می توانند باعث CRF نیز بشوند.
درد
تحقیقات نشان داده درد شدید مزمن می تواند منجر به خستگی مزمن شود.
- بسیاری از بیماران تلاش می کنند فعالیت های روزانه خود را در طول درمان ادامه دهند. کاهش فعالیت ها برای داشتن انرژی کافی ضروری است.
استرس
می تواند خستگی را بدتر کند. هر نوعی از استرس می تواند مشمول این قضیه باشد: از سر و کار داشتن با بیماری و عوامل ناشناخته گرفته تا انجام کار های روزانه که نگرانیم درست انجام نشود.
افسردگی
و خستگی می تواند همراه هم باشد. ممکن است مشخص نباشد کدام یک زودتر رخ داده است. یکی از راه های تشخیص این است که بفهمیم حس افسردگی چقدر باعث ایجاد مشکل می شود. آیا اکثر اوقات افسردگی دارید؟ آیا قبل از تشخیص سرطان افسرده بوده اید؟ آیا با مشکل بی ارزش بودن و بی مصرف بودن دست به گریبان اید؟ اگر پاسخ شما به این سوالات مثبت است، شما نیاز به درمان افسردگی دارید.
مبارزه با خستگی سرطان
بهترین روش برای مبارزه، درمان علت اصلی است. متاسفانه ممکن است علت اصلی نامشخص بوده و یا چندین دلیل وجود داشته باشد. چندین روش مداخله پزشکی وجود دارد که که ممکن است برخی علت ها مثل آنمی یا هیپوتریوئیدیسم را بهبود بخشد. بقیه دلایل باید بر اساس زمینه های فردی درمان شود. پیشنهاداتی که در ادامه آمده است به شما برای مبارزه کمک می کند: ذخیره انرژی، غذا، ورزش و مدیریت استرس
ارزیابی خستگی ناشی از سرطان
- به منابع انرژِی خود به مثابه یک بانک نگاه کنید. ذخیره کردن و مصرف کردن باید در طول روز یا هفته انجام بشود تا اطمینان حاصل شود تعادلی بین حفاظت، تجدید و مصرف انرژی وجود دارد.
- در دفتری یادداشت کنید چه موقع از روز بیشترین احساس خستگی و چه موقع بیشترین انرژی را دارید و این که چه عواملی بر هر کدام تاثیر می گذارد.
- بر نشانه های هشدار دهنده خستگی سرطان مثل چشم های خسته، پاهای خسته، خستگی کل بدن، سختی شانه ها، کاهش یافتن انرژی یا نبود آن، ناتوانی در تمرکز، ضعف یا درد ماهیچه ها، بی حوصلگی یا نبود انگیزه، خواب آلودگی، افزایش تحریک پذیری، عصبانیت، اضطراب یا بی طاقتی آگاه باشید.
ذخیره انرژی در طول خستگی ناشی از سرطان
با برنامه بودن و سازمان دهی کارها
- حجم عظیم کار ها کاهش دهید تا قادر به انجام وظایفتان باشید.
- به فرد دیگری بسپارید.
- فعالیت ها را ترکیب کرده وجزیئیات راه ساده کنید.
برنامه ریزی برای استراحت
- بین استراحت و کار تعادل ایجاد کنید
- قبل از ایجاد احساس خستگی، استراحت کنید
- استراحت های کوتاه مکرر، سودمند تر هستند
آرام حرکت کنید
- سرعت متوسط در انجام کار ها بهتر از حمله به کارهاست.
- فشار مزمن یا ناگهانی را کم کنید.
- به طور متناوب حین انجام کار ها بنشینید و بایستید.
برای پیدا کردن حالت مناسب بدن برای مبارزه با خستگی سرطان تمرین کنید
- هنگام نشستن از صندلی از محافظ مناسب استفاده کنید.
- هنگام کار کردن به طور ایستاده خم نشوید.
- بر روی زانو ها و لگن خم شوید نه روی کمر.
- بار ها را در اندازه های کوچک حمل کنید یا از باربر استفاده کنید.
کار های اضافی را محدود کنید
- از ابزار های بلند دستی استفاده کنید.
- کمتر کار کنید.
- حذف کنید.
حرکات ایزومتریک را کاهش دهید
- همواره نفس بکشید، نفس خود را حبس نکنید.
- لباس های راحت بپوشید تا آزادانه و به راحتی نفس بکشید.
اثرات محیطی که باعث خستگی ناشی از سرطان می شود، شناسایی کنید
- از دمای بالا دوری کنید.
- بخارات سمی و سیگار را حذف کنید.
- از حمام های طولانی و گرم اجتناب کنید.
اولویت بندی کنید
- کار های مهم تر را انجام دهید و برخی را حذف کنید.
- از انرژی خود برای انجام کار های مهم استفاده کنید.
مواد غذایی مهم برای مبارزه با خستگی سرطان
اگر به اندازه کافی غذا نخورید یا مواد مناسب را استفاده نکنید CRF بد تر می شود. استفاده از مواد غذایی مناسب به بهتر شدن حال شما کمک می کند و انرژی بیشتری خواهید داشت. پیشنهاداتی برای کمک به جذب مواد غذایی مناسب آورده شده است:
کالری های پایه ای که نیاز دارید:
- هرفرد مبتلا به سرطان به ازای هر پوند به 15 کالری نیاز دارد: اگر وزنش ثابت باشد.اگر دچار کاهش وزن هستید هر روز 500 کالری به رژیم غذایی اضافه کنید.
- مثال: اگر فردی 150 پوند باشد تقریبا 2250 کالری در هر روز نیاز دارد تا وزنش ثابت بماند.
پروتئین بافت های آسیب دیده بدن را از نو ساخته و ترمیم می کند:
- پروتئین مورد نیاز 0.5 – 0.6 گرم به ازای هر پوند از وزن بدن است.
- مثال: یک فرد150 پوندی به 75- 90 گرم پروتئین در هر روز نیاز دارد.
- بهترین منبع پروتئین لبنیات است. (8 اونس شیر=8 گرم پروتئین،) و گوشت( گوشت، ماهی، ماکیان=7 گرم پروتئین به ازای هر اونس)
مایعات مورد نیاز
- حداقل 8 لیوان مایعات در هر روز از دهیدراتاسیون جلوگیری می کند. (64 اونس یا 2 کوارت یا نصف گالن)
- مایعات شامل آب میوه، شیر، آب گوشت، میلک شیک، Jello®، و بقیه نوشیدنی ها و هم چنین آب است.
- نوشیدنی های حاوی کافئین حساب نمی شوند.
- در صورت استفراغ یا اسهال به آب بیشتری نیاز دارید.
ویتامین های مکمل:
- اگر فکر می کنید کمبود مواد مغذی دارید، استفاده از مکمل ها ایده خوبی است.
- مکمل توصیه شده، مولتی ویتامینی خواهد بود که حداقل 100% نیاز های غذایی روزانه را تامین کند.
- مکمل های ویتامین ، کالری را که برای ایجاد انرژی ضروری است، تامین نمی کنند. در نتیجه استفاده از ویتامین ها راه فراری برای مصرف نکردن مواد غذایی لازم نیست.
نقش متخصص تغذیه در جنگ با خستگی سرطان:
- پیشنهاداتی در خصوص هر گونه علامت مربوط به مشکلات خوردن که ممکن است در مصرف غذا مشکل ایجاد کند، ارائه می دهد.( مثل احساس پر شدگی، مشکلات بلع یا تغییرات ذائقه)
- پیشنهاداتی برای استفاده حداکثری از کالری و پروتئین در مقادیر کم وعده های غذایی ارائه می دهد.(شیر خشک، نوشیدنی های صبحانه ای فوری و بقیه مکمل های تجاری یا افزودنی های غذایی)
خستگی ناشی از سرطان و ورزش
کاهش فعالیت فیزیکی، که می تواند نتیجه بیماری یا درمان باشد، می تواند منجر به خستگی یا کمبود انرژی شود. دانشمندان اثبات کرده اند حتی سالم ترین قهرمانان مجبورند دوره های طولانی در تخت بمانند یا در صندلی بنشینند که منجر به افزایش حس اضطراب، افسردگی، ضعف، خستگی مفرط و تهوع شود. ورزش منظم در حد اعتدال می تواند از این احساسات جلوگیری کرده و به فرد کمک کند با انرژی و فعال باشد. حتی در طول درمان سرطان، بیشتر مواقع ادامه ورزش امکان پذیر است.
فواید ورزش
- کاهش فشار خون
- افزایش توانایی پمپاژ قلب
- احساس انرژی بیشتر و خستگی کمتر
- افزایش تحمل
- تاندون ، لیگامان و استخوان های قوی
- کاهش درد، سفتی و آرتروز مفاصل
- نگرش مثبت و فشار و تنش کمتر
- بهبود الگوی خواب
- افزایش اشتها
کدام نوع ورزش درست است؟
- یک ورزش صحیح به آرامی آغاز شده و به بدن اجازه گرم شدن می دهد.
- مهم است که ورزش را بر اساس یک نظم انجام دهید. نظم به معنی انجام دادن روزانه یا یک روز در میان است.
- ورزش صحیح هیچ گاه باعث آسیب، گرفتگی بدن یا خستگی نمی شود.
- هر نوع ورزشی خوب است. مثل: پیاده روی، دوچرخه ثابت یا شنا(اگر سیستم ایمنی سالم باشد.)
کدام نوع ورزش غلط است؟
- خطرناک تر از ورزش نکردن، ورزش گهگاهی سخت و سریع است.
- اگر احساس خستگی، آسیب، سفتی بدن یا نفس کم آوردن دارید، به معنی بیش از حد ورزش کردن است.
مدیریت استرس
مدیریت استرس نقش مهمی در مبارزه با خستگی سرطان دارد. پیشنهاداتی در ادامه آورده شده است:
- انتظارات خود را کاهش دهید: به طور مثال اگر امروز باید ده مورد کار انجام دهید، به غیر از دو مورد بقیه را حذف کنید. احساس به اتمام رساندن کار ها حجم عظیمی از استرس را کاهش می دهد.
- به بقیه کمک کنید شما را درک کرده و از شما حمایت کنند: خانواده و دوستان اگر درک کنند خستگی مفرط چه احساسی دارد، می توانند بسیار کمک کننده باشند. گروه های حمایت از بیماران سرطانی نیز بسیار کمک کننده است. افراد مبتلا به سرطان به خوبی شما را درک می کنند.
- تکنیک های آرامش دهنده مثل ویس هایی که طرز نفس کشیدن عمیق را آموزش می دهند یا تجسم کردن می توانند به کاهش استرس و کم کردن خستگی سرطان کمک کنند.
- فعالیت هایی که ذهن شما را از خستگی دور می کنند نیز کمک کننده هستند. به طور مثال فعالیت هایی مثل بافندگی، خواندن کتاب یا گوش دادن به موسیقی به انرژی کم اما حواس جمع نیازمندند.
- اگر استرس شما از کنترل خارج شده با ارائه دهندگان خدمات سلامت صحبت کنید. آن ها برای کمک به شما این جا هستند.
صحبت با ارائه دهندگان خدمات بهداشتی-درمانی:
اگرچه CRF مشکلی معمول است و اثرات جانبی قابل انتظار سرطان یا درمان آن می باشد، شما حق دارید که از این گونه احساسات با ارائه دهندگان خدمات سلامت صحبت کنید. خیلی اوقات خستگی مفرط سر نخی برای رسیدن به بیماری زمینه ای است. برخی موارد نیز مداخله پزشکی می تواند به کنترل دلایل خستگی مفرط کمک کند. در آخر، پیشنهاداتی ذکر شده که اختصاصا برای موقعیت شما جهت مبارزه با CRF کمک کننده هستند. حتما پزشک یا پرستار خود را از وجود هر گونه علامتی که در زیر آورده شده آگاه کنید:
- خستگی شدیدی که توانایی ما را برای مراقبت از خود کاهش می دهد.
- افزایش تنگی نفس با فعالیت اندک
- درد غیر قابل کنترل
- نا توانایی در کنترل اثرات جانبی درمان( تهوع، استفراغ، اسهال یا کاهش اشتها)
- اضطراب یا عصبانیت غیر قابل کنترل
- افسردگی پیش رونده
ارائه دهندگان خدمات سلامت چه توصیه هایی دارند؟
اولین قدم در درمان خستگی شدید آگاهی به وجود مشکل است. بسیاری از مردم به گمان این که این مسئله، موضوعی عادی است با پزشک خود مشکل را در مطرح نمی کنند. گفت و گو با پزشک در مورد همه علائم و اثرات جانبی ضروری است. سپس تمام تلاش ها معطوف به یافتن علل زمینه ای و تجویز درمان مناسب می شود. رژیم درمانی سرطان شما، با اثرات جانبی شناخته شده خود می تواند سر نخ هایی برای پزشک یا ارائه دهنده خدمات سلامت داشته باشد. یک آزمایش خون ساده می تواند در صورت وجود آنمی، آن را تشخیص دهد.
هیچ درمان خاصی برای خستگی شدید وجود ندارد. هر چند برخی دارو ها برای درمان بعضی علل زمینه ای در دسترس اند. حتما در صورت وجود خستگی شدی با پزشک خود مسئله را مطرح کنید.
پی نوشت: ما قویا توصیه می کنیم با پزشک خود در مورد موقعیت های خاص پزشکی و درمان ها گفت و گو کنید. اطلاعات موجود در این وب سایت در مورد خستگی سرطان کمک کننده و آموزشی هستند اما جایگزینی برای مشاوره پزشکی نیستند.