گلومرولونفریت به التهاب بخش کوچک تصفیه‌ای یا همان گلومرول‌ها در کلیه گفته می‌شود. گلومرول‌ها مایعات اضافی، الکترولیت‌ها و مواد زاید را از جریان خون پاک می‌کنند و آن را به ادرار منتقل می‌کنند. گلومرولونفریت می‌تواند ناگهانی (حاد) یا به شکل تدریجی (مزمن) دیده شود.
گلولومرولونفریت می‌تواند به شکل مستقل و یا به عنوان بخشی از یک بیماری دیگر؛ مانند لوپوس و دیابت دیده شود. شکل‌های شدید یا طولانی مدت التهاب مرتبط با گلومرولونفریت، می‌تواند باعث آسیب کلیه‌ها شوند. درمان به نوع گلومرولونفریت بستگی دارد.
علائم گلومرولونفریت
علائم و نشانه‌های گلومرولونفریت به حاد یا مزمن بودن آن و همچنین به علت بستگی دارد. اولین نشانه‌هایی که حاکی از وجود مشکل است، از نشانه‌ها و نتایج تست‌های سنجش ادرار بدست می‌آید.
نشانه‌ها و علائم مربوط به گلومرولونفریت شامل موارد زیر است:
- ادرار صورتی یا کولا رنگ که در نتیجه‌ی وجود گلبول‌های قرمز در ادرار (هماچوری (خون در ادرار)) حاصل می‌شود.
- ادرار کف آلود که ناشی از وجود پروتئین زیاد در ادرار می‌باشد.( پروتئین در ادرار (پروتئینوری))
- فشار خون بالا ( هایپرتانسیون)
- احتباس مایع یا ادم که به شکل تورم صورت، دست‌ها، پاها و شکم دیده می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
اگر دارای نشانه‌ها و علائم هستید که باعث نگرانی‌تان شده است، به پزشک مراجعه کنید.
علل گلومرولونفریت
بسیاری از بیماری‌ها می‌توانند باعث گلومرولونفریت شوند. گاها این بیماری در یک خانواده شایع است و بعضی مواقع نیز علت نامشخص است. شرایطی که می‌توانند باعث التهاب گلومرول‌های کلیه شوند، شامل موارد زیر است:
عفونت
- گلومرولونفریت استرپتوکوکی. ممکن است یک یا دو هفته بعد از بهبودی از گلودرد استرپتوکوکی و ندرتا در اثر عفونت پوستی (زرد زخم) ایجاد شود. بدن آنتی بادی‌های بیشتری برای مبارزه با این عفونت‌ها تولید می‌کند.این آنتی بادی‌ها در گلومرول‌ها ساکن می‌شوند و در نهایت باعث التهاب می‌شوند.
کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر مستعد گلومرولونفریت استرپتوکوکی هستند. همچنین بهبودی آن‌ها سریع‌تر نیز می‌باشد.
- اندوکاردیت باکتریال (التهاب درون شامه‌ی قلب). باکتری‌ها گاها می‌توانند از طریق جریان خون انتشار یابند و در قلب ساکن شده و باعث عفونت یک یا تعداد بیشتری از دریچه‌های قلبی شوند. اگر دچار نارسایی‌های قلبی؛ مانند دریچه‌ی قلبی آسیب دیده یا مصنوعی هستید، در خطر بالای گلومرولونفریت نیز می‌باشید.اندوکاردیت باکتریال با بیماری‌های گلومرولی مرتبط است؛ ولی ارتباط بین این دو کاملا روشن نیست.
بیماری‌های ایمنی
- عفونت‌های ویروسی. عفونت‌های ویروسی؛ مانند ویروس نقص ایمنی انسان (HIV)، هپاتیت B و C می‌توانند باعث گلومرولونفریت شوند. بیماری‌های مربوط به سیستم ایمنی
- لوپوس. بیماری مزمن التهابی است که می‌تواند به بسیاری از قسمت‌های بدن؛ از جمله پوست، مفاصل، کلیه‌ها، سلول‌های خونی، قلب و ریه‌ها تاثیر بگذارد.
- سندروم گود پاسچر (Goodpasture’s syndrome). یک اختلال ایمونولوژیکی نادر ریوی است که از پنومونی تقلید می‌کند. این سندروم می‌تواند باعث خونریزی در ریه‌ها و گلومرولونفریت شود.
- نفروپاتی lgA. این بیماری با ظهور خون در ادرار مشخص می‌شود. این بیماری گلومرولی اولیه در اثر رسوب ایمونوگلوبولین (A) یا IgA در گلومرول‌ها ایجاد می‌شود. نفروپاتی IgA می‌تواند طی چندین سال بدون علائم مشخص پیشرفت کند.
واسکولیت
- پلی آرتریت. این شکل از واسکولیت، رگ‌های خونی کوچک و متوسط را در بسیاری از قسمت‌های بدن؛ مانند قلب، کلیه‌ها و روده‌ها تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- گرانولوماتوز با پلی آنژیت. این شکل از واسکولیت که قبلا به آن گرانولوماتوز وگنر نیز گفته می‌شد، رگ‌های خونی کوچک و متوسط را در ریه‌ها، دستگاه تنفسی فوقانی و کلیه‌ها تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مواردی که می‌توانند باعث آسیب گلومرول‌ها شوند:
- فشار خون بالا. می‌تواند باعث آسیب کلیه‌ها شده و عملکرد نرمال آن‌ها را دچار اشکال می‌کند. گلومرولونفریت نیز می‌تواند باعث فشار خون بالا شود؛ چون عملکرد کلیه را کاهش داده و در چگونگی تنظیم سدیم توسط کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد.
- بیماری‌های کلیوی دیابتی (نفروپاتی دیابتی) این می‌تواند همه‌ی افراد مبتلا به دیابت را تحت تاثیر قرار دهد. تنظیم درست قند خون و فشار خون، می‌تواند از آسیب کلیه پیشگیری کرده یا آن را آهسته‌تر کند.
- گلومرولونفریت موضعی. که با آسیب‌های پراکنده در گلومرول‌های مختلف دیده می‌شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از بیماری‌های دیگر باشد یا بدون علت مشخص ایجاد شده باشد.
به صورت نادر، ممکن است بیماری مزمن کلیوی، در خانواده شایع باشد. شکل وراثتی آن که سندروم آلپورت نیز نامیده می‌شود، می‌تواند شنوایی و بینایی را نیز دچار اشکال کند.
علاوه بر علت‌های ذکر شده، گلومرولونفریت با سرطان‌های خاصی؛ مانند مالتیپل میلوما، سرطان ریه و لوکمیای لنفوسیتی مزمن نیز مرتبط است.
عوارض گلومرولونفریت
گلومرولونفریت می‌تواند باعث آسیب کلیه‌هایتان شود؛ در نتیجه آن‌ها توانایی فیلتر کردن را از دست می‌دهند. بنابراین سطوح خطرناک مایعات، الکترولیت‌ها و مواد زاید در بدن شکل می‌گیرند.
بعضی از عوارض ناشی از گلومرولونفریت:
- نارسایی حاد کلیه. از دست دادن عملکرد بخش تصفیه‌ای کلیه می‌تواند باعث جمع شدن سریع مواد زاید شود. ممکن است به دیالیز اورژانسی نیاز باشد که شکل مصنوعی خارج کردن مایعات اضافی و مواد زاید از خون می‌باشد که به کمک دستگاهی که مانند کلیه مصنوعی کار می‌کند، انجام می‌شود.
- بیماری مزمن کلیه .کلیه‌ها به تدریج توانایی‌شان را در تصفیه‌ی خون از دست می‌دهند. اگر عملکرد کلیه به ۱۰ درصد میزان نرمال کاهش یابد، به بیماری مرحله‌ی آخر کلیه (end-stage kidney disease) ختم خواهد شد که برای زنده ماندن، دیالیز و پیوند کلیه ضروری است.
- فشار خون بالا. آسیب به کلیه‌ها و جمع شدن مواد زاید در خون، می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
- سندرم نفروتیک در این سندروم، وجود مقادیر بالای پروتئین در ادرار باعث مقادیر بسیار کم پروتئین در خون می‌شود. سندروم نفروتیک با کلسترول بالای خون و تورم (التهاب) پلک‌ها، پاها و شکم می‌شود.
پیشگیری
هیچ راهی برای پیشگیری از بسیاری از انواع گلومرولونفریت وجود ندارد. با این حال راه‌هایی وجود دارند که می‌توانند مفید باشند:
- به دنبال درمان سریع عفونت استرپتوکوکی که به صورت گلودرد یا زرد زخم دیده شده است، باشید.
- برای پیشگیری از عفونت‌هایی که می‌توانند باعث بعضی از شکل‌های گلومرولونفریت شوند؛ مانند HIV و هپاتیت، راهنما‌های لازم برای داشتن رابطه جنسی سالم را دنبال کرده واز مصرف دارو‌های داخل وریدی پرهیز کنید.
- فشار خون بالای خود را کنترل کنید که این می‌تواند آسیب کلیوی ناشی از فشار خون بالا را به حداقل برساند.
- قند خون خود را برای پیشگیری از نفروپاتی دیابتی، کنترل کنید.
تشخیص گلومرولونفریت
گلومرولونفریت وقتی مشخص می‌شود که تست ساده‌ی آنالیز ادرار غیر طبیعی شود. تست‌های ارزیابی عملکرد کلیه و تشخیص گلومرونفریت شامل موارد زیر است:
- تست ادرار. آنالیز ادرار ممکن است وجود سلول‌های قرمز خونی و کست‌های قرمز سلولی را نشان دهد. این موارد می‌تواند نشاندهنده‌ی آسیب به گلومرول‌ها باشد. نتایج آنالیز ادراری همچنین می‌تواند نشاندهنده‌ی وجود سلول‌های سفید خونی در ادرار باشد که ناشی از عفونت یا التهاب است. پروتئین افزایش یافته نیز نشاندهنده‌ی آسیب به نفرون‌ها است. سایر نشانگر‌های معمول شامل سطح بالای کراتینین و اوره می‌باشد.
- تست‌های خون. این تست‌ها می‌توانند با اندازه گیری کراتینین و محصولات نیتروژنی در ادرار اطلاعاتی درباره‌ی آسیب کلیوی و اختلالات مربوط به گلومرول‌ها فراهم کنند.
- تصویربرداری. اگر پزشکتان مشکوک به آسیب کلیوی شود، ممکن است درخواست تست‌های تشخیصی برای مشاهده‌ی کلیه کند. این تست‌ها شامل عکس برداری به کمک اشعه‌ی ایکس از کلیه، معاینات به کمک اولتراسوند و سی‌تی اسکن.
- نمونه برداری از کلیه. این پروسه از طریق سوزن‌هایی به منظور برداشت قطعه‌ی کوچکی از بافت کلیه برای مطالعات میکروسکوپی، انجام می‌شود تا علت التهاب مشخص شود. بیوپسی از کلیه برای تایید تشخیص گلومرولونفریت ضروری است.
درمان گلومرولونفریت
درمان گلومرولونفریت و نتایج آن به موارد زیر بستگی دارد:
- بیماری به شکل حاد یا مزمن می‌باشد.
- علت‌های زمینه‌ای
- نوع و شدت نشانه‌ها و علائم
بعضی از موارد گلومرولونفریت حاد به خصوص آن‌هایی که به دنبال عفونت استرپتوکوکی ایجاد می‌شوند، ممکن است خود به خود بهبود یابند و نیازی به درمان نباشد. اگر علت‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، عفونت و یا یک بیماری خود ایمنی وجود داشته باشد، درمان باید این علت‌های زمینه‌ای را مورد هدف قرار دهد.
به طور کلی هدف درمان، حفاظت از کلیه در برابر آسیب‌های بیشتر است.