پارگی رباط صلیبی قدامی چیست؟
آسیب‌دیدگی ACL به پارگی رباط صلیبی قدامی گفته می‌شود که یکی از رباط‌های اصلی در زانو می‌باشد. آسیب دیدگی این رباط بیشتر در ورزش‌هایی اتفاق می‌افتد که شامل حرکت‌هایی مانند ایستادن‌های ناگهانی، پریدن و یا تغییر مسیر ناگهانی می‌شود. از این ورزش‌ها می‌توان به بسکتبال، فوتبال، تنیس، اسکی، والیبال و ژیمناستیک اشاره کرد.
در بیشتر افراد زمانی که رباط صلیبی قدامی آسیب می‌بیند، صدایی مانند “پُپ” می‌شنوند و یا احساس می‌کنند. بعد از این اتفاق ممکن است ناحیه زانو دچار التهاب شود و احساس ناپایداری داشته باشید. این آسیب‌دیدگی به دلیل تحمل وزن توسط زانو، بسیار دردناک می‌باشد.
نسبت به شدت صدمه به رباط صلیبی، این بیماری درمان متفاوتی خواهد داشت. درمان ممکن استراحت و تمرین‌های توانبخشی برای کمک به بازگرداندن قدرت و پایداری باشد و یا عمل جراحی برای تعویض رباط پاره شده که بعد این اقدام نیز باید فرد تمرین‌های توانبخشی انجام دهد. برنامه‌های تمرینی مناسب می‌تواند تا میزان زیادی جلوی این را بگیرد.
علائم پارگی رباط صلیبی قدامی
علائم و نشانه آسیب‌دیدگی ACL معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- صدای “پُپ” و یا احساس دررفتگی در زانو
- درد شدید و عدم توانایی در ادامه دادن به فعالیت
- التهاب در ناحیه زانو که بعد از چند ساعت شروع می‌شود.
- محدود شدن در انجام حرکات
- احساس ناپایداری در حالت ایستاده که زانو وزن فرد را تحمل می‌کند.
زمان مراجعه به پزشک
به دنبال هر ضربه‌ای به زانو که منجر به وجود آمدن نشانه‌های پارگی رباط صلیبی قدامی شود، باید بیمار به سرعت اقدامات درمانی فوری انجام دهد. مفصل زانو ساختار پیچیده‌ای از استخوان‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها و سایر بافت‌ها می‌باشد که هماهنگ با هم کار می‌کنند. از این لحاظ اهمیت دارد که با یک تشخیص دقیق و در عین حال سریع، شدت آسیب‌دیدگی را تعیین کرده و متناسب با آن، بیمار درمان‌های لازم را دریافت نماید.
علل پارگی رباط صلیبی قدامی
لیگامان‌ها ساختارهای محکمی از بافت‌ها هستند که یک استخوان را به دیگری متصل می‌کند. ACL یکی از دو لیگامان مهم در وسط زانو می‌باشد که استخوان ران را به استخوان تیبیا متصل می‌کند و به تثبیت مفصل زانو کمک می‌کند.
بیشتر آسیبدیدگیهای ACL در طول ورزش و فعالیت‌های بدن‌سازی اتفاق می‌افتد که می‌توانند به زانو فشار وارد کنند.
- کم‌کردن ناگهانی سرعت و تغییر مسیر
- چرخیدن سریع و محکم با پای ثابت که روی زمین قرار دارد.
- پریدن از ارتفاع و فرود آمدن غلط
- توقف ناگهانی
- وارد آمدن ضربه مستقیم به زانو مانند تکل حین فوتبال
زمانی که رباط آسیب می‌بیند، معمولاً در یک بخش یا کل آن پارگی به وجود میآید. در آسیبدیدگیهای ملایم، ممکن است لیگامان بیش‌از حد کشیده شده ولی پاره نشده باشد.
عوامل خطر
احتمال مصدومیت ACL در زنان بیشتر است. مطالعات انجام‌شده چند دلیل برای متفاوت بودن احتمال ارائه می‌کنند:ال
به طور کلی، در ورزشکاران زن نشانه‌هایی از عدم تعادل قدرتی در ران به سبب قوی‌تر بودن عضلات جلوی ران (چهار سر) از عضلات پشت ران (همسترینگ) دیده می‌شود. عضلات همسترینگ از حرکت استخوان تیبیا به سمت جلو جلوگیری می‌کند؛ حرکتی که می‌تواند باعث کشیده شدن بیش‌از حد رباط ACL شود.
مطالعات، با مقایسه تکنیک‌های پریدن و فرود آمدن در بین زنان و مردان ورزشکار، نشان داد که احتمال پایین آمدن نامناسب که باعث فشار بیش‌از حد به زانو شود، در زنان بیشتر می‌باشد.
بر اساس تحقیقات انجام شده در این زمینه، پیشنهاد می‌شود که با انجام تمرینات ورزشی، ماهیچه‌های ناحیه پا، باسن و پایین شکم تقویت شود؛ همانطور که باید با تمرین تکنیک‌های پریدن و پایین آمدن را بهبود ببخشیم که همه‌ی این عوامل ممکن است باعث کاهش آسیب‌دیدگی ACL مخصوصاً در ورزشکاران زن شود.
عوارض پارگی رباط صلیبی قدامی
در افرادی که آسیب‌دیدگی ACL را قبلاً تجربه کرده‌اند، احتمال ابتلا به التهاب مفصل و استخوان بیشتر است. به صورتی که غضروف مفصل از خراب شده و سطح صاف آن زبر می‌شود. همچنین ممکن است در افرادی عمل ترمیم رباط داشتند، آرتروز نیز به وجود آید.
عوامل متعددی احتمال ابتلا به آرتروز را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ مانند شدت آسیب‌دیدگی اصلی، وجود آسیب های مرتبط در مفصل زانو یا میزان فعالیت پس از درمان.
پیشگیری
تمرینات مناسب و ورزش می‌تواند به کاهش احتمال پارگی رباط صلیبی کمک کند. توانبخش، مربی ورزشی یا سایر متخصصان در زمینه پزشکی ورزشی می‌توانند با ارزیابی، تجهیرات و سپس جمع‌آوری فیدبک به کاهش احتمال این خطر کمک کنند.
برنامه‌هایی که می‌توان برای کاهش آسیب‌دیدگی ACL انجام داد، عبارتند از:
- انجام ورزش‌هایی باعث تقویت عضلات پا، مخصوصاً تمرین برای تقویت عضلات همسترینگ برای تأمین تعادل در قدرت عضلات پا
- ورزش برای تقویت بخش مرکزی بدن، شامل: باسن، لگن و ناحیه پایین شکم.
- تمرین و ورزش برای بهبود تکنیک‌ها و طرز قرارگیری زانو در زمان پریدن و پایین آمدن.
- تمرین برای کنترل بدن در زمان ایستادن و تغییر جهت‌های ناگهانی
علاوه بر موارد گفته شده، محافظ پایی که مناسب ورزشی که انجام می‌دهیم، به پیشگیری از آسیب‌دیدگی کمک می‌کند. منتهی به نظر نمی‌رسد که پوشیدن زانوبند کمکی برای جلوگیری از پارگی رباط صلیبی بکند.
تشخیص پارگی رباط صلیبی قدامی
زمانی که متخصص مربوطه تست فیزیکی برای و میزان ضعیف بودن زانویتان انجام می‌دهد، زانوی آسیب‌دیده را با زانوی سالم مقایسه می‌کند. متخصص ممکن است زانوی بیمار را در حالت‌های ممکن حرکت دهد تا از این طریق به حداکثر دامنه حرکتی و درنتیجه میزان آسیب دیدگی مفصل دست یابد.
در اغلب موارد تنها از طریق تست فیزیکی می‌توان این آسیب‌دیدگی را تشخیص داد. اما ممکن است برای فهمیدن عوارض دیگر و تعیین شدت جراحت، به آزمایش‌های دیگر نیز نیاز باشد.
این تست‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- X-rays. ممکن است برای تشخیص شکستگی استخوان نیاز باشد. با این حال، در X-rays نمی‌توان بافت‌های نرم مانند رباط‌ها و تاندون‌ها را تشخیص داد.
- تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI). در این روش به وسیله امواج رادیویی و در یک زمینه مغناطیسی قوی برای تهیه عکس از هر دو نوع بافت نرم و سخت بدن استفاده می‌شود. MRI می‌تواند پارگی رباط صلیبی قدامی و دیگر آسیب‌های احتمالی به سایر بافت‌های زانو را نشان دهد.
- اولتراسوند. این روش با استفاده از امواج صوتی برای دیدن ساختارهای داخلی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. اولتراسوند ممکن است برای بررسی آسیب‌های وارده به رباط، تاندون و ماهیچه‌های زانو به کار برده شود.
درمان پارگی رباط صلیبی قدامی
مراقبت‌های اولیه‌ی سریع قادر به کاهش درد و التهاب بلافاصله بعد از آسیب به زانو را دارند. موارد زیر را در خانه دنبال کنید:
۱) استراحت کنید. استراحت عمومی برای بهبود آسیب و کاهش فشار وارده به آن ضروری است.
۲) استفاده از یخ. زمانی که بیدار هستید، هر دو ساعت از یخ به مدت ۲۰ دقیقه استفاده کنید.
۳) فشرده کردن. از بانداژی الاستیک در دور زانوی خود جهت فشرده کردن محل آسیب استفاده کنید.
۴) بلند کردن. دراز بکشید و زانوی خود را روی بالش بگذارید.
توانبخشی
درمان پزشکی برای آسیب ACL با چندین هفته درمان توابخشی همراه است. در این پروسه توانبخش آموزش‌های لازم را جهت انجام فعالیت‌های مورد نیاز در خانه و یا مراکز درمانی به بیمار خواهد داد. همچنین بیمار ممکن است از زانوبند برای تثبیت زانو و عصا برای کاهش فشار وارده به زانوی خود استفاده نماید.
هدف فعالیت‌های توانبخشی، کاهش درد و التهاب در ناحیه آسیب‌دیده و بازگشت کامل دامنه‌ی حرکتی زانو است. همچنین تقویت عضلات ناحیه نیز از اهداف اصلی این پروسه است.
جراحی
پزشک ممکن است در شرایط زیر انجام جراحی را پیشنهاد دهد:
۱) در صورتی که ورزشکار هستید و قصد ادامه‌ی فعالیت ورزشی خود را دارید. به‌خصوص زمانی که فعالیت ورزشی‌تان شامل پرش و چرخش باشد.
۲) بیش از یک لیگامان و رباط در زانوی شما آسیب دیده باشد.
۳) در صورتی که جوان و فعال هستید.
۴) زمانی که آسیب زانوی شما موجب پیچ خوردن زانو‌تان در فعالیت‌های روزانه می‌گردد.
ترمیم ACL توسط جراح با خارج ساختن لیگامان آسیب‌دیده و جایگزینی آن با قسمتی از تاندون (بافتی شبیه به رباط که موجب اتصال عضله به استخوان می‌گردد) انجام می‌گیرد. این جایگزینی بافت تحت عنوان پیوند شناخته می‌شود. تاندون مورد استفاده از سایر بخش‌های زانو و یا فرد دیگری برداشته می‌شود. پیوند به عنوان داربست عمل کرده و لیگامان جدید قابلیت رشد خواهد داشت.
لازم به ذکر است که ورزشکاران بعد 8 الی 12 ماه می‌توانند به فعالیت ورزشی خود برگردند.