هیرسوتیسم یک عارضه ناخواسته بوده که در این حالت، در زنان رشد مو با الگوی مردانه رخ می‌دهد. در نتیجه در این حالت از پرمویی در زنان مقدار قابل توجهی موی سیاه زائد در نواحی از بدن که به طور معمول در مردان، مو در آن نواحی رشد می‌کند –صورت، سینه و پشت– دیده می‌شود.
مقدار موی بدن به طور عمده به ژنتیک فرد مربوطه می‌شود. میزان پخش مو بر روی بدن بسیار متغیر بوده و به طور ارثی ضخامت و رنگ مو متفاوت است. با این حال، هیرسوتیسم یک عارضه پزشکی محسوب شده که می‌تواند از تولید بیش از حد هورمون مردانه که آندروژن نامیده می‌شود، منشا گرفته باشد. این عارضه هم‌چنین می‌تواند با ویژگی‌های خانوادگی نیز مرتبط باشد.
ترکیبی از درمان خانگی و دارودرمانی در بیشتر زنان مبتلا به این عارضه تاثیرگذار خواهد بود.
علائم هیرسوتیسم
پرمویی در زنان که شامل موهای سفت و سیاه می‌شود؛ در جاهایی از بدن که معمولا بر روی بدن زنان مو رشد نمی‌کند رخ می‌دهد. در حالت‌هایی که مو بیش از حد باشد این عارضه می‌تواند به قومیت و فرهنگ نیز مربوط باشد.
زمانی که میزان آندروژن خیلی افزایش یابد، منجر به هیرسوتیسم می‌شود. دیگر علائم می‌تواند به مرور زمان گسترش بیابد؛ فرآیندی که ویروسی‌شدن نامیده می‌شود. علائم ویروسی‌شدن ممکن است شامل موارد زیر شود:
- صدای کلفت
- ریزش مو
- آکنه
- کاهش سایز پستان
- افزایش توده عضلانی
- بزرگ‌شدگی کلیتوریس
علل پرمویی در زنان
در زمان بلوغ، تخمدان‌های دختران شروع به تولید مخلوط هورمون‌های مردانه و زنانه کرده که منجر به رویش مو در ناحیه زیر بغل و پوبیس می‌شود. پرمویی زمانی رخ می‌دهد که تعادل ترکیب این هورمون‌ها به هم خورده و تولید هورمون‌های مردانه غالب شوند.
هیرسوتیسم می‌تواند در اثر موارد زیر به وجود آید:
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک. این عامل شایع‌ترین مورد در بین عوامل هیرسوتیسم بوده که باعث بهم خوردن تعادل در تولید هورمون‌های جنسی می‌شوند که در نتیجه منجر به دوران قاعدگی نامنظم، چاقی، ناباروری و گاهی اوقات کیست‌های متعدد بر روی تخمدان می‌شود.
- سندرم کوشینگ. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بدن با مقدار زیادی هورمون کورتیزول مواجه می‌شود. این افزایش هورمون می‌تواند ناشی از بزرگ‌شدگی غدد آدرنال یا دریافت داروهایی مانند پردنیزون به مدت طولانی باشد.
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال. این عارضه ارثی که با تولید غیرطبیعی هورمون‌های استروئیدی مانند کورتیزول و آندروژن شناخته می‌شوند؛ می‌تواند ناشی از غدد آدرنال باشد.
- تومورها. به طور نادر، تومورهای ترشح‌کننده آندروژن در تخمدان‌ها یا غدد فوق کلیه می‌توانند منجر به هیرسوتیسم شوند.
- مصرف داروها. برخی داروها می‌توانند باعث ابتلا به پرمویی در زنان شوند. این داروها شامل دانازول که برای درمان اندومتریوز توسط زنان و مصرف سیستماتیک کورتیکواستروئید و فلوکستین (پروزاک) برای درمان افسردگی می‌شود.
گاهی اوقات برای پرمویی در زنان علت خاصی یافت نمی‌شود. این حالت مکرراً در جمعیت‌های خاصی مانند زنان مناطق مدیترانه، خاورمیانه و آسیای جنوبی رخ می‌دهد.
ریسک فاکتورهای هیرسوتیسم
عوامل متعددی می‌توانند در پیشرفت هیرسوتیسم تاثیرگذار باشند. از جمله این عوامل که در این زمینه دخیل هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سابقه خانوادگی. شرایط زیادی می‌توانند منجر به هیرسوتیسم شوند. مانند هایپرپلازی مادرزادی آدرنال و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک.
- دودمان. در زنان مناطق مدیترانه، خاورمیانه و جنوب آسیا نسبت به مناطق دیگر دنیا، احتمال بیش‌تری برای ابتلا به هیرسوتیسم بدون دلیل خاص وجود دارد.
- چاقی. چاق بودن، خود باعث افزایش تولید آندروژن می‌شود که هیرسوتیسم را بدتر می‌کند.
عوارض پرمویی در زنان
هیرسوتیسم به صورت احساسی فرد را تحت فشار قرار می‌دهد. تعدادی از زنان به طور ناخودآگاه در مورد داشتن موهای ناخواسته بر روی بدن اضطراب دارند. در تعدادی دیگر فرد دچار افسردگی می‌شود. هم‌چنین لازم به ذکر است که هیرسوتیسم منجر به مشکلات جسمانی نمی‌شود.
اگر فرد مبتلا به هیرسوتیسم و دوران قاعدگی نامنظم باشد، ممکن است مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد که می‌تواند مانع تخمگذاری شود. زنانی که داروهای خاصی برای درمان هیرسوتیسم مصرف می‌کنند؛ بایستی اقدامات پیشگیری از بارداری را رعایت کنند زیرا احتمال ناهنجاری‌های مادرزادی وجود دارد.
پیشگیری از هیرسوتیسم
هیرسوتیسم به طور معمول قابل پیشگیری نبوده منتهی با کاهش وزن در صورتی که فرد مبتلا به اضافه وزن است ممکن است برای کاهش احتمال ابتلا به هیرسوتیسم تاثیرگذار باشد؛ مخصوصاً اگر در کنار این ریسک فاکتور، سندرم تخمدان پلی‌کسیتیک نیز باشد.
تشخیص هیرسوتیسم
آزمایش‌هایی که میزان هورمون تستسترون یا دیگر هورمون‌های شبیه تستسترون را در خون اندازه‌گیری می‌کنند؛ ممکن است به تعیین مقدار افزایش یافته آندروژن که منجر به پرمویی در زنان می‌شود؛ کمک کند. هم‌چنین امکان دارد پزشک مربوطه برای بررسی تخمدان و غده فوق‌کلیه از نظر وجود کیست یا تومور، توصیه به عکس‌برداری از طریق سونوگرافی و سی تی اسکن کند.
به غیر از موارد فوق، پزشک ممکن است اقدام به معاینه شکم و آزمایش‌های لگنی برای بررسی از نظر وجود توده‌هایی که نشان‌دهنده تومور می‌باشند، کند.
درمان پرمویی در زنان
درمان پرمویی در زنان اغلب شامل ترکیبی از درمان بیماری اولیه، از بین بردن موهای رشد کرده و داروها می‌شود.
داروها
داروهای تجویزی برای پرمویی در زنان، معمولاً به مدت 6 ماه مصرف شده که این مدت زمان، متوسط عمر چرخه زندگی فولیکول مو می‌شود و قبل از اینکه تغییرات اساسی در رشد موهای طبیعی بدن به وجود بیاید، قطع می‌شود. این داروها شامل موارد زیر می‌شوند:
- داروهای پیشگیری از بارداری دهانی. قرص‌های پیشگیری از بارداری یا هورمون‌های پیشگیری که حاوی استروژن و پروژسترون هستند، منجر به درمان هیرسوتیسم ناشی از تولید بیش‌از حد آندروژن می‌شود.داروهای پیشگیری از بارداری دهانی درمانی معمول برای هیرسوتیسم در زنانی است که فعلاً قصد بارداری ندارند. عوارض جانبی احتمالی این داروها شامل سرگیجه، حالت تهوع، سردرد و رودل کردن می‌شود.
- آنتی‌آندروژن. این نوع از داروها از طریق چسبیدن به رسپتورهای آندروژن در بدن باعث بلوک آندروژن می‌شوند. این نوع داروها در صورتی که داروی پیشگیری از بارداری دهانی بعد از 6 ماه به اندازه کافی موثر نباشد، تجویز می‌شوند. رایج‌ترین داروی آنتی آندروژنی که برای درمان پرمویی در زنان تجویز می‌شود، اسپیرونولاکتون (آلداکتون) نامیده می‌شود. به دلیل اینکه این داروها نیز منجر به ناهنجاری‌های مادرزادی می‌شوند؛ مهم است که در حین مصرف این داروها از روش‌های پیشگیری از بارداری نیز استفاده شود.
- کرم‌های موضعی. افلورنیتین (وانیکا) که کرم تجویزی مخصوص خانم‌هایی با موی زیاد در ناحیه صورت است. این دارو به طور مستقیم تاثیر گذاشته و به کاهش رشد موی جدید کمک می‌کند. اما منجر به کاهش موهای موجود نمی‌شود. از این دارو می‌توان در کنار درمان لیزری برای بهبود نتیجه استفاده کرد.
روش‌های مورد استفاده
برای از بین بردن دائمی پرمویی در زنان ، روش‌های زیر هم‌اکنون در دسترس می‌باشند:
- الکترولیز. این درمان شامل فرو کردن یک سوزن نازک در داخل فولیکول مو می‌شود. این سوزن با تولید پالس‌های الکتریکی منجر به آسیب و در نهایت از بین رفتن فولیکول می‌شود. در این روش ممکن است بیمار نیاز جلسات متعدد داشته باشد.
الکترولیز یک روش موثر بوده منتهی می‌تواند دردناک باشد. قبل از شروع الکترولیز برای کاهش ناراحتی بیمار، با استفاده از کرم‌های موضعی پوست ناحیه مورد نظر بی‌حس می‌شود.
- درمان لیزری. با استفاده باریکه‌های نور متمرکز شده که لیزر نامیده می‌شود، از پوست عبور کرده و فولیکول مو از بین می‌رود. در این روش نیز ممکن است نیاز به جلسات متعدد باشد.
در این نوع روش درمانی، پوست قرمز شده و بعد از لیزر درمانی پوست ملتهب می‌شود. این روش درمانی برای حذف موهای زائد، یک روش هزینه‌بر بوده و خطر سوختگی و تغییر رنگ پوست را مخصوصاً در افراد با رنگ پوست تیره و سبزه افزایش می‌دهد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
روش‌های مراقبتی برای از بین بردن پرمویی در زنان بر روی صورت و بدن شامل موارد زیر می‌شوند:
- کندن موهای زائد. استفاده از موچین یک روش مناسب برای برداشتن موهای زائد کم می‌باشد. منتهی استفاده از موچین برای نواحی که موی زیادی وجود دارد، مقدور نیست.
- تراشیدن. تراشیدن موهای زائد یک روش سریع و کم‌هزینه بوده منتهی نیازمند تکرار منظم می‌باشد.
- مالیدن موم. این روش شامل مالیدن موم گرم بر روی نواحی از پوست که موهای زائد دارد، می‌شود. بعد از این که موم سرد و سفت شد، با جدا کردن آن از پوست، موهای زائد نیز همراه با آن کنده می‌شوند. این روش سریع بوده و نواحی بزرگی را به سرعت تمیز می‌کند. منتهی ممکن است منجر به نیش‌نیش‌شدن موقتی و گاهی اوقات تحریک و قرمزی پوست شود.
- موبرهای شیمیایی. به طور معمول این ماده به صورت ژله‌ای، لوسیون و یا کرمی‌شکل بوده که بر روی پوست مالیده می‌شود. این موبرهای شیمیایی با شکستن پروتئین‌های ساختاری مو در بدنه آن کار خود را انجام می‌دهد. برخی افراد به مواد شیمیایی که در داخل این موبرها استفاده می‌شود، می‌توانند حساسیت نشان دهند.
- سفید کردن موها. در عوض از بین بردن موهای زائد تعدادی از خانم‌ها موهای زائد را سفید می‌کنند. در این روش که رنگ موها حذف می‌شود، موهای زائد کمتر دیده می‌شوند. این روش نیز می‌تواند باعث تحریک پوست شده و به همین دلیل توصیه می‌شود که قبل از انجام سفیدکاری، این روش بر روی یک ناحیه کوچک امتحان شود. هم‌چنین این روش می‌تواند باعث شود که مو بر روی پوست تیره و سبزه به صورت ایستاده باقی بماند.