بروز فتق اینگوینال با برآمده شدن بافت داخل شکمی (مانند بخشی از روده) در ناحیه‌ی ضعیفی از ماهیچه‌های شکمی همراه است. برآمدگی مذکور می‌تواند دردناک باشد؛ به‌خصوص هنگام سرفه یا بلند کردن اجسام سنگین.
فتق اینگوینال همیشه خطرناک نیست؛ اگرچه خود‌به‌خود بهبود نیافته و می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد. پزشکان در صورت دردناک بودن و بزرگ شدن فتق، معمولا انجام جراحی را برای بهبود این عارضه پیشنهاد می‌کنند. جراحی ترمیمی فتق اینگوینال، یکی از شایع‌ترین جراحی‌ها است.
علائم فتق اینگوینال
نشانه‌های فتق اینگوینال شامل موارد زیر می‌باشند:
- وجود برآمدگی در اطراف استخوان لگن که به هنگام قرار گرفتن فرد در موقعیت عمودی، به‌خصوص هنگام سرفه یا کشیدگی بدن، بیشتر نمایان می‌شود.
- احساس درد یا سوزش در ناحیه‌ی برآمدگی.
- احساس درد یا ناراحتی در ناحیه‌ی کشاله‌ی ران؛ به‌خصوص هنگام خم شدن، بلند کردن اجسام و سرفه.
- احساس سنگینی یا کشیدگی در کشاله‌ی ران.
- احساس فشار یا ضعف در کشاله‌ی ران.
- گاهی تورم و احساس درد در اطراف بیضه‌ها (در اثر نزول روده به داخل اسکروتوم).
بیمار باید بتواند به هنگام دراز کشیدن، فتق را به آرامی به داخل شکم برگرداند. در غیر این صورت قراردادن یخ بر روی ناحیه، تورم را به اندازه‌ی کافی کاهش داده و برگشت فتق به داخل شکم را تسهیل می‌کند. دراز کشیدن در حالتی که لگن بالاتر از سر قرار گرفته باشد، می‌تواند در این امر موثر واقع شود.
فتق اینکارسره (گیرافتاده)
اگر فتق با فشار دست به داخل شکم وارد نشود، احتمالاً محتویات فتق در دیوارهی شکمی گیر افتاده‌اند. در این نوع فتق، خون‌رسانی به محتویات ممکن است قطع شده و در صورت عدم درمان، عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. از جمله علائم و نشانه‌های قطع خون‌رسانی به محتویات فتق اینگوینال، موارد زیر را می‌توان نام برد:
- احساس تهوع، استفراغ یا هردو
- تب
- بروز درد ناگهانی تشدیدشونده
- تغییر رنگ برآمدگی فتق به قرمز، بنفش یا سیاه
- عدم تحرک روده‌ها یا عدم خروج گاز از روده
در صورت وجود هر یک از این علائم، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
فتق اینگوینال کودکان
فتق اینگوینال در نوزادان و کودکان از ضعف دیوارهی شکمی به هنگام تولد ناشی می‌شود. گاهی این نوع فتق تنها هنگام گریه، سرفه یا کشیدگی شکم حین حرکات روده در نوزاد مشاهده می‌شود. احتمالاً نوزاد عصبی‌تر از حالت عادی بوده و اشتهای کمتری دارد. در کودکان بزرگ‌تر، معمولاً فتق بیشتر هنگام سرفه، کشیدگی شکم حین حرکات روده و ایستادن به مدت طولانی ظاهر می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده‌ی هر گونه برآمدگی دردناک یا قابل توجه در ناحیه‌ی کشاله‌ی ران، با پزشک مشورت کنید. این نوع برآمدگی به هنگام ایستادن مشخص‌تر شده و با دست می‌توان آن را حس کرد. در صورت تغییر رنگ برآمدگی به قرمز، بنفش یا سیاه، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
علت فتق اینگوینال
برخی فتق‌های اینگوئینال، دلیل مشخصی ندارند؛ اما برخی در اثر عوامل زیر ایجاد می‌شوند:
- افزایش فشار داخل شکمی
- ضعف در دیوارهی شکم
- ترکیب دو مورد مذکور (افزایش فشار داخل شکمی و ضعف در دیوارهی شکم به صورت هم‌زمان)
- کشیدگی شکم حین حرکات روده یا دفع ادرار
- فعالیت فیزیکی شدید
- بارداری
- سرفه یا عطسه‌ی مزمن
در بسیاری از افراد ضعف دیوارهی شکمی (که منجر به فتق اینگوینال می‌گردد)، از عدم بسته‌شدن صحیح دیوارهی شکم و صفاق به هنگام تولد ناشی می‌شود. دیگر موارد این عارضه به تضعیف و تحلیل ماهیچه‌های شکمی در اثر افزایش سن، فعالیت فیزیکی شدید یا سرفه‌ی ناشی از کشیدن سیگار مربوط می‌شوند. ضعف عضلات شکمی ممکن است پس از بروز آسیب شکمی یا جراحی ناحیه‌ی شکم نیز دیده شود.
در مردان ضعف عضلات معمولا در کانال اینگوئینال _محل وارد شدن طناب اسپرماتیک به داخل اسکروتوم_ مشاهده می‌شود. کانال اینگوئینال در زنان، ناشی از رباطی است که رحم را در جای خود نگه می‌دارد و فتق‌های اینگوئینال نیز در ناحیه‌ی اتصال بافت هم‌بند به رحم _در اطراف استخوان لگن_ دیده می‌شوند.
عوامل خطر فتق اینگوینال
عوامل خطر ایجادکننده‌ی فتق اینگوینال، شامل موارد زیر می‌باشند:
- جنس مذکر: احتمال بروز فتق اینگوینال در مردان، ۸ برابر زنان می‌باشد.
- سن بالا: ماهیچه‌ها با افزایش سن ضعیف‌تر می‌گردند.
- سفیدپوست بودن
- سابقه‌ی خانوادگی (بروز فتق اینگوینال در خویشاوند درجه یک)
- سرفه‌ی مزمن (مثلا ناشی از کشیدن سیگار)
- یبوست مزمن: یبوست موجب کشیدگی بیشتر روده‌ها حین حرکات روده‌ای می‌شود.
- بارداری: بارداری می‌تواند ماهیچه‌های شکمی را تضعیف کرده و موجب افزایش فشار داخل شکمی شود.
- تولد نارس یا تولد با وزن کم
- سابقه‌ی قبلی بروز فتق اینگوینال یا ترمیم آن: حتی اگر فتق اینگوینال قبلی مربوط به دوران کودکی باشد، فرد در معرض خطر بالای بروز مجدد عارضه قرار دارد.
عوارض فتق اینگوینال
از جمله عوارض فتق اینگوینال، موارد زیر را می‌توان نام برد:
- واردشدن فشار بر بافت‌های اطراف: بیشتر فتق‌های اینگوئینال در صورت عدم ترمیم با جراحی، در طول زمان بزرگ می‌شوند. فتق‌های بزرگ در مردان، ممکن است به داخل اسکروتوم کشیده شده و موجب درد و تورم گردند.
- گیر افتادن محتویات بافتی فتق در دیوارهی شکم (Incarcerated hernia): در صورتی که محتویات فتق در ناحیه‌ی ضعیف دیوارهی شکم گیر بیفتند، ممکن است انسداد روده رخ داده و درد شدید، احساس تهوع، استفراغ و عدم حرکت روده‌ها یا عدم خروج گاز از روده را موجب شود.
- عدم خون‌رسانی به محتویات بافتی فتق (Strangulation): گیر افتادن محتویات بافتی فتق در دیوارهی شکم ممکن است به قطع خون‌رسانی بخشی از روده منجر شود. در نتیجه‌ی این امر، مرگ بافتی ناحیه‌ی درگیر محتمل است. در این شرایط، باید بلافاصله جراحی صورت بگیرد.
تشخیص فتق اینگوینال
فتق اینگوینال معمولا تنها با معاینه‌ی فیزیکی تشخیص داده می‌شود. پزشک در این معاینه، وجود یا عدم وجود برآمدگی در ناحیه‌ی کشاله‌ی ران را بررسی می‌کند. از آن جا که ایستادن، کشیدن بدن و سرفه وجود این نوع فتق را مشخص‌تر می‌سازند، احتمالاً پزشک انجام این اعمال را طی معاینه از فرد درخواست می‌کند. در شرایطی که با معاینه‌ی فیزیکی تشخیص فتق میسر نشود، پزشک انجام تصویربرداری به روش سونوگرافی شکمی، سی‌تی اسکن یا ام.آر.آی را توصیه می‌کند.
درمان فتق اینگوینال
در صورت کوچک‌بودن فتق و عدم ایجاد ناراحتی برای فرد، تنها تحت نظر گرفتن عارضه کفایت می‌کند. در کودکان، پزشک ممکن است تنها اعمال فشار دستی را برای کاهش برآمدگی پیشنهاد کند. فتق‌های بزرگ‌شونده یا دردناک برای تسکین درد و پیشگیری از عوارض جدی، به جراحی نیاز دارند. دو نوع کلی جراحی ترمیم فتق وجود دارد: جراحی باز فتق و جراحی لاپاروسکوپیک
جراحی باز فتق
در این روش که ممکن است با بی‌حسی موضعی یا بی‌هوشی انجام گیرد، جراح برشی در ناحیه‌ی کشاله‌ی ران ایجاد کرده و بافت برآمده را به داخل شکم هدایت می‌کند. جراح ناحیه‌ی درگیر را معمولاً با تور مصنوعی تقویت کرده و برش ایجاد شده را با بخیه، منگنه یا چسب جراحی می‌بندد. پس از جراحی، توصیه می‌شود بیمار در سریع‌ترین زمان ممکن شروع به حرکت کند؛ اما بازگشت به فعالیت‌های عادی روزانه ممکن است چندین هفته به طول بیانجامد.
لاپاروسکوپی
در این روش به‌نسبت تهاجمی که با بی‌هوشی انجام می‌گیرد، جراح چندین برش کوچک در دیوارهی شکم ایجاد کرده و از گاز برای باد کردن شکم به منظور تسهیل مشاهده‌ی احشای شکمی استفاده می‌کند. لوله‌ی کوچکی مجهز به دوربین تحت عنوان لاپاروسکوپ از طریق یکی از برش‌ها به داخل شکم وارد شده و با هدایت دوربین، جراح از طریق دیگر برش‌ها، ابزارهای کوچکی برای ترمیم فتق به داخل شکم وارد می‌کند تا با استفاده از تور مصنوعی فتق را ترمیم کند.
افرادی که تحت ترمیم لاپاروسکوپیک قرار می‌گیرند، معمولاً پس از جراحی ناراحتی کمتری تجربه کرده و سریع‌تر می‌توانند به فعالیت‌های عادی خویش ادامه دهند؛ اگرچه بر اساس برخی مطالعات، احتمال بروز مجدد فتق در ترمیم لاپاروسکوپیک نسبت به جراحی باز بیشتر است. به هنگام بروز مجدد فتق پس از جراحی باز، انجام لاپاروسکوپی گزینه‌ی مناسب‌تری می‌باشد؛ چرا که در این روش احتمال درگیر شدن بافت ناشی از زخم جراحی قبلی، کم‌تر است. در افرادی که فتق اینگوینال را در هر دو سمت خود دارند نیز انجام لاپاروسکوپی مناسب‌تر است. برخی مطالعات اذعان دارند که ترمیم لاپاروسکوپیک، خطر بروز مجدد و عوارض را افزایش می‌دهد. در این نوع جراحی، باتجربه بودن جراح احتمال خطرات بعدی را کاهش می‌دهد.
پیشگیری از فتق اینگوینال
نمی‌توان از ناهنجاری مادرزادی که افراد را مستعد فتق اینگوینال می‌کند، پیشگیری کرد؛ اگرچه می‌توان فشار وارده بر بافت‌ها و ماهیچه‌های شکمی را کاهش داد. به عنوان مثال، اقدامات زیر را در این راستا می‌توان پیش گرفت:
- حفظ تناسب اندام: در ارتباط با بهترین ورزش‌ها و رژیم غذایی مناسب خود، با پزشک‌تان مشورت کنید.
- مصرف زیاد غذاهای پرفیبر: میوه‌ها، سبزیجات و دانه‌ها حاوی فیبر بوده که از کشیدگی روده و یبوست پیشگیری می‌کند.
- حمل اجسام سنگین با احتیاط یا عدم حمل آن‌ها: اگر مجبور به حمل اجسام سنگین هستید، همیشه از زانو خم شوید؛ نه از کمر.
- عدم کشیدن سیگار: در کنار نقش سیگار در بسیاری از بیماری‌های جدی، کشیدن سیگار موجب سرفه‌ی مزمن گشته که می‌تواند خطر بروز فتق اینگوینال یا تشدید آن را افزایش دهد.
- به شکم‌بند اعتماد نکنید: پوشیدن شکم‌بند، مشکل را برطرف نکرده و به پیشگیری از عوارض کمکی نمی‌کند. پزشکان پوشیدن شکم‌بند را فقط برای احساس راحتی بیمار قبل از جراحی توصیه می‌کنند. به یاد داشته باشید که شکم‌بند، جایگزین جراحی نیست.