سندرم پاتو یا تریزومی 13 کم شایع‌ترین و شدیدترین نوع تریزومی اتوزومال زیست‌پذیر است. متوسط بقای آن کمتر از سه روز می‌باشد. اولین بار به عنوان سندرمی سیتوژنتیک در سال 1960 شناسایی شد. سندرم پاتو به دلیل وجود یک رونوشت اضافی از کروموزوم 13، کروموزوم آکروسنتریک با طول متوسط، ایجاد می‌شود.
بسیاری از ویژگی‌های بالینی این سندرم به‌طور گسترده‌ای متفاوت می‌باشند؛ با این حال، عقب ماندگی ذهنی شدید ویژگی ثابت در کودکان مبتلا به سندرم پاتو است. هولوپروزنسفالی، پلی داکتیلی، خمیدگی در انگشتان، پاهای rocker-bottom، شکاف در صورت، نقایص لوله عصبی و نقایص قلبی نیز از ویژگی‌های بالینی بسیار رخ‌دهنده هستند. به‌طور کلی سندرم پاتو در هنگام تولد از طریق وجود نقایص ساختاری مادرزادی و عملکرد عصبی ضعیف تشخیص داده می‌شود.
پاتوفیزیولوژی
سندرم پاتو به دلیل وجود یک رونوشت اضافی از کروموزوم 13 ایجاد می‌شود و به‌طور کلی در لقاح رخ داده و به تمامی سلول‌های بدن منتقل می‌شود. اگرچه مکانیسم دقیقی که تریزومی اتوزومال باعث اختلال در تکامل می‌شود ناشناخته است، توجهات به سمت تریزومی 21 به عنوان سیستم مدلی برای تریزومی‌های اتوزومال معطوف است.
تکامل طبیعی به دو رونوشت (فقط دو رونوشت) از اکثر ژنوم اتوزومال انسانی نیاز دارد؛ به‌طور کلی وجود رونوشت سوم از اتوزوم برای جنین در حال تکامل کشنده است. بنابراین، تریزومی 13 یکی از سه تریزومی اتوزومال است که تکامل ادامه داشته و منجر به تولد زنده می‌شود. در واقع، تریزومی 13 بزرگترین اختلال اتوزومال است که جنین تحمل کرده و تا تولد زنده می‌ماند. ساختارهای فیزیولوژیک پیچیده مانند آنچه در CNS و قلب یافت می‌شود، به‌ویژه در زمینه اختلالات اتوزومال حساس هستند؛ یا از طریق عملکرد ژن‌های فردی ویا از طریق بی‌ثباتی فرایندهای تکاملی که بسیاری از ژن‌ها را باهم درگیر می‌کنند.
اپیدمیولوژی
فراوانی
مطالعه انجام شده توسط Springett و همکارانش از 25 آمار ثبت‌شده بر پایه جمعیت در 16 کشور اروپایی نشان می‌دهد که میزان بروز تریزومی 13، 1.9 در هر 10000 تولد است.
مرگ و میر/میزان گسترش
متوسط سن بقا برای کودکان مبتلا به سندرم پاتو 2.5 روز است و فقط یک نفر از هر 20 کودک بیش از شش ماه زنده می‌ماند. با این حال، برخی از کودکان تا نوجوانی زنده می‌مانند و به‌نظر می‌رسد بهتر از آنچه انتظار می‌رود ،براساس گزارشات کودکانی که در دوره پره‌ناتال می‌میرند، این سال‌ها را می‌گذرانند. Meyer و همکارانش براساس مطالعات چند جانبه و مبنی بر جمعیت گزارش کردند که میزان بقای پنج ساله در تریزومی 13 به 9.7 درصد می‌رسد و کمترین میزان مرگ و میر در میان زنان و بچه‌هایی با مادران سیاه‌پوست غیرآمریکایی-اسپانیایی می‌باشد. گزارش بزرگسالان با سندرم پاتو نادر است.
هولوپروزنسفالی، یک ناهنجاری مغزی مرتبط با سندرم پاتو، با اختلال عصبی شدید ارتباط دارد؛ تکامل ویژگی‌های ساختاری midface (بخش میانی صورت) با وجود هولوپروزنسفالی مختل می‌شود. ناهنجاری‌های قلبی جدی اغلب وجود دارند.
طبق مطالعه مذکور انجام شده توسط Springett و همکارانش روی 240 نوزاد زنده متولد شده‌ی مبتلا به تریزومی 13، شیوع ناهنجاری‌ها به شرح زیر است:
- ناهنجاری‌های قلبی: 57 درصد
- ناهنجاری‌های سیستم عصبی:39 درصد
- ناهنجاری‌های چشمی: 30 درصد
- پلی داکتیلی: 44 درصد
- شکاف اوروفاسیال (دهانی-صورتی): 45 درصد
شایع‌ترین علل مرگ در سندرم پاتو ایست قلبی-ریوی (69 درصد)، بیماری‌های قلبی مادرزادی (13 درصد) و پنومونی (4 درصد) است. بازماندگان سندرم پاتو عقب ماندگی ذهنی شدید و تاخیر در رشد بروز می‌دهند و در معرض خطر بالای ابتلا به بدخیمی هستند. نوزادانی که در دوره نئوناتال زنده مانده‌اند، متوسط مدت بستری‌شان در ICU نئوناتال 10.8 روز است.
مطالعه‌ی کوهورت گذشته‌نگر انجام شده توسط Dotters-Katz و همکارانش نشان داد که خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها در زنان با بارداری تریزومی 13 بیشتر از زنان با بارداری غیرتریزومی 13 است. همچنین، احتمال وقوع اختلال فشارخون بالا مرتبط با بارداری (GHD) 6.3 برابر و خطر پره‌اکلامپسی با ویژگی‌های شدید 12.5 برابر بیشتر است. علاوه‌براین، زنان با بارداری تریزومی 13 مبتلا به GHD 14.1 برابر بیشتر مستعد زایمان قبل هفته 37 بارداری و 11.2 برابر بیشتر مستعد زایمان قبل هفته 32 بارداری هستند.
جنسیت
نمودار نسبت جنسیتی در تولد کمی به سمت جنس مونث تغییر جهت داده است و احتمالا دلیلش به خاطر کاهش بقا بین جنس مذکر است و با بزرگ شدن این کودکان این تغییر جهت به سمت جنس مونث بیشتر خواهد شد.
سن
سندرم پاتو قبل از تولد مشخص می‌شود و هنگام تولد کاملا مشهود است. تعداد قابل توجهی از نوزادان مبتلا به تریزومی 13 به سقط خودبه‌خودی یا مرده‌زایی منتهی می‌شوند. میزان مرگ و میر بین نوزادان تازه متولد شده بسیار بالاست. کودکانی که دوره نوزادی را به سر می‌برند، با گذشت زمان تاخیر رشدی و بهره هوشی کم بروز می‌دهند. این کاهش ناشی از عدم تکامل نقاط عطف رشد نیست بلکه نشان‌دهنده‌ی تاخیر رشدی پیشرونده در مقایسه با سایر کودکان است. گزارش بدست آمده از گروه 21 نفری مبتلا به سندرم پاتو (3 موزائیک و 18 غیرموزائیک) که تا پنج سالگی زنده مانده‌اند، نشان می‌دهد که بیشترین سنی که این افراد می‌توانند زنده بمانند تا 21 سالگی است.
وراثت
اکثر موارد تریزومی 13 ارثی نیست و به صورت تصادفی هنگام ترکیب تخمک و اسپرم در والدین سالم ایجاد می‌شود. یک خطا در تقسیم سلولی به نام عدم تفکیک به تولید سلول جنسی با تعداد کروموزوم غیرعادی منجر می‌شود. برای مثال، ممکن است سلول تخمک یا اسپرم یک نسخه اضافی از کروموزوم 13 دریافت کنند. اگر یکی از این سلول‌های جنسی غیرطبیعی در آرایش ژنتیکی نوزاد جدید شرکت کند، نوزاد در همه‌ی سلول‌های خود یک کروموزوم 13 اضافی خواهد داشت.
جابه‌جایی تریزومی 13 می‌تواند به ارث برده شود. فرد بی‌تغییر و بی‌تاثیر از این جابه‌جایی می‌تواند ناقل بازآرایی ژنتیکی بین کروموزوم 13 و کروموزومی دیگر باشد. این بازآرایی، جابه‌جایی متعادل نامیده می‌شود زیرا هیچ ماده اضافی از کروموزوم 13 وجود ندارد. فرد دارای جابه‌جایی متعادل کروموزوم 13 احتمال بیشتری برای انتقال ماده اضافی از کروموزوم 13 به فرزندان خود دارد.
مراقبت پزشکی
بیمارانی که در طول بارداری برای جنین‌شان سندرم پاتو تشخیص داده شده است، باید برای کسب اطلاعات جدی درمورد ریسک وقوع مجدد، غربالگری و گزینه‌های تست تشخیصی برای بارداری‌های بعدی خود با یک متخصص مشاوره کنند. اگرچه مشاور ژنتیک یک منبع ایده‌آل است و می‌تواند برای بررسی سابقه خانوادگی مناسب‌ترین باشد، اما متخصص زنان و زایمان می‌تواند اطلاعات ضروری را به‌خصوص در ایالات متحده که تعداد مشاوران ژنتیکی ناکافی است، ارائه دهد. اطلاعات خاص مربوط به مدیریت بارداری باید در این جلسات مشاوره بحث شود.
پس از تشخیص سندرم پاتو، کنترل و مدیریت بارداری با توجه به سن بارداری در زمان تشخیص متفاوت است. گزینه‌های خاتمه بارداری باید مورد بحث قرار گیرد. محدودیت سن بارداری برای این روش شرایط خاصی است و تابع کارورزی و مهارت پزشک دردسترس برای خاتمه‌ی بارداری می‌باشد.
هنگامی‌که انتخاب بیمار خاتمه بارداری نیست یا سن بارداری زیاد است، دیگر خاتمه بارداری جز گزینه‌ها نیست (به جز موارد نادر در ایالات متحده) و باید به زایمان القایی یا خودبه‌خودی تمرکز شود. اگر قرار است زایمان القایی صورت گیرد، سن بارداری مناسب را تعیین کنید. به دلیل استرس‌های فیزیکی بارداری در کنار استرس‌های عاطفی حمل جنین با شرایط کشنده یا شناسایی شرایط پزشکی پیچیده بارداری (مانند پره‌اکلامپسی)، زایمان القایی ممکن است درنظر گرفته شود.
توکولیز (Tocolysis؛ کنترل پزشکی برای کاهش انقباضات رحمی) برای تلاش جهت جلوگیری از زایمان زودرس، به دلیل ماهیت کشنده این شرایط گزینه منطقی نیست. زایمان سزارین برای اندیکاسیون‌های جنینی به دلیل ماهیت کشنده این شرایط توصیه نمی‌شود.
بحث‌های متمرکزشده در زمینه‌ی تلاش برای احیای نوزادان باید قبل از پیشرفت زایمان انجام گیرند. این بحث‌ها باید شامل روش‌های احیای نوزاد، هزینه این اقدامات و جایگزین برای اقدامات تهاجمی باشد. حضور نئوناتولوژیست (نوزادشناس) در این بحث‌ها اغلب توصیه می‌شود. حکم کتبی این بحث‌ها لازم است. هنگامی که زایمان توسط بیمارستان برنامه‌ریزی می‌شود، پرستاران زایمان، متخصص زنان و زایمان و متخصص اطفال باید از خواسته‌های بیمار درمورد فرزندش مطلع شوند.
کنترل بارداری با جنین دارای شرایط کشنده بدون وجود منابع دردسترس پیچیده می‌شود. علاوه‌بر داشتن تجربه فراوان در برخورد با بیمار غمگین، برخی بیمارستان‌های زنان در زمینه کنترل بارداری پیچیده ناشی از نقایص مادرزادی کشنده جنین بسیار باتجربه هستند. به همین دلیل، توصیه می‌شود در صورت امکان نوزادان مبتلا به سندرم پاتو در چنین مراکزی به دنیا آورده شوند.
جراحی
از مداخلات جراحی عمدتا در چند ماه اول زندگی به دلیل میزان مرگ و میر بالای نوزادان مبتلا به سندرم پاتو خودداری می‌شود. تصمیمات مهم درمورد اقدامات افزاینده عمر برجسته در مقابل شدت نقایص فیزیکی و عصبی موجود و احتمال بهبودی بعد از جراحی یا بقای طولانی‌مدت به دقت ارزیابی می‌شوند.