سندرم شیهان چیست؟
سندرم شیهان وضعیتی است در زنانی که در هنگام زایمان حجم زیادی خون از دست داده اند یا افرادی که دچار کاهش فشار خون در طول یا بعد زایمان شدند، که می تواند بدن را از اکسیژن محروم کند. در سندرم شیهان، کمبود اکسیژن می تواند به غده هیپوفیز آسیب برساند.
سندرم شيهان باعث مي شود غده هيپوفيز به اندازه کافي هورمون هاي هيپوفيزی (کم کاری هیپوفیز) توليد نكند که کم کاری هیپوفیز پس از زایمان نامیده می شود. سندرم شیهان در کشورهای صنعتی عمدتا به دلیل بهبود مراقبت های پس از زایمان نادر است، اما تهدیدی بزرگ برای زنان در کشورهای در حال توسعه است. درمان سندرم شیهان جایگزینی هورمونی مادام العمر است.
علائم سندرم شیهان
نشانه ها و علائم سندرم شیهان معمولا بعد از ماه ها یا حتی سال ها به آرامی ظاهر می‌شوند. اما گاهی اوقات همان موقع با عدم توانایی تغذیه با شیر مادر مشخص می‌شود.
علائم و نشانه های سندرم شیهان به علت کم بودن هورمون هایی که غده هیپوفیزآن‌ها را تنظیم می‌کند ظاهر می‌شوند: هورمون تیروئید، هورمون آدرنال، تولید شیر مادر و هورمون های عملکرد قاعدگی. این مشکلات شامل موارد زیر می‌شود:
- مشکل شیردهی یا عدم توانایی شیردهی با شیر مادر
- قطع قاعدگی (آمنوره) یا قاعدگی نامنظم (الیگومنوره)
- عدم رشد موهای ناحیه شرمگاهی
- عملکرد ذهنی کند، افزایش وزن و عدم تحمل سرما (کم کاری تیروئید)
- فشار خون پایین (افت فشار خون)
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
- خستگی
- ضربان قلب نامنظم
- کوچک شدن پستان
علائم سندرم شيهان در بسياری از زنان غيراختصاصی است و اغلب فکر میکنند به دلایل دیگری است. به عنوان مثال، خستگی. شما ممکن است تا زمانی که نیاز به درمان نارسایی تیروئید یا آدرنال داشته باشید متوجه نشوید که سندرم شیهان دارید.
بعضی از زنان سال ها نمی دانند که هیپوفیز آنها به درستی کار نمی‌کند. سپس یک استرس فیزیکی شدید، مانند عفونت شدید یا جراحی، باعث ایجاد بحران آدرنال می‌شود.
علل سندرم شیهان
سندرم شیهان ناشی از خونریزی شدید یا فشار خون بسیار پایین در طول یا بعد از زایمان است. این عوامل می تواند به غده هیپوفیز که در طی بارداری بزرگ شده است آسیب برساند، و باعث از بین رفتن بافت تولید کننده هورمون شود، به طوری که غدد نمی توانند عادی عمل کنند.
هورمون های هیپوفیز سایر سیستم های غدد درون ریز بدن را تنظیم میکنند و سیگنال هایی برای تنظیم سایر غدد و افزایش یا کاهش تولید هورمون هایی که متابولیسم، باروری، فشار خون، تولید شیر و بسیاری از فرآیندهای حیاتی دیگر را کنترل میکنند، ارسال می‌کند. فقدان هر یک از این هورمون ها می تواند باعث ایجاد مشکلات در بدن شما شود.
هورمون ها ی هیپوفیز قدامی شامل موارد زیر می‌شوند:
- هورمون رشد (GH). این هورمون رشد رشد استخوان و بافت را کنترل می کند و تعادل مناسب بافت عضلانی و چربی را حفظ می کند.
- هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH). این هورمون غده تیروئید را تحریک می کند تا هورمون های کلیدی را تنظیم کند که متابولیسم شما را تنظیم می‌کند. کمبود TSH منجر به کم کاری غده تیروئید می شود.
- هورمون لوتئال (LH). در زنان LH استروژن را تنظیم می کند.
- هورمون تحریک کننده فولیکول(FSH). این هورمون به کمک LH باعث تحریک تخمک و تخمک گذاری در زنان را می‌شود.
- هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH). این هورمون غده آدرنال را تحریک می‌کند تا کورتیزول و هورمون های دیگر تولید کند. کورتیزول به بدن شما کمک می‌کند تا با استرس روبرو شود و بسیاری از عملکرد های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، از جمله فشار خون، عملکرد قلب و سیستم ایمنی بدن.
سطح پایین هورمون های آدرنال ناشی از آسیب هیپوفیز ناشی را کمبود آدرنال ثانویه گویند.
- پرولاکتین. این هورمون، رشد پستان و همچنین تولید شیر را تنظیم می‌کند.
ریسک فاکتورهای بیماری
هر شرایطی که موجب خونریزی شدید یا فشار خون پایین در هنگام زایمان شود، مانند بارداری چند قلویی یا داشتن مشکل در جفت، خطر ابتلا به سندرم شیهان را افزایش می‌دهد.
خونریزی عارضه زایمانی نادری است. سندرم شیهان حتی نادرتر از آن است. هر دو خطر با مراقبت و نظارت مناسب در طول زایمان بسیار کاهش می‌یابد.
عوارض سندرم شیهان
از آنجایی که هورمونهای هیپوفیز بسیاری از جنبه های متابولیسم را کنترل می کنند، سندرم شیهان می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند، از جمله:
- بحران آدرنال، یک وضعیت جدی است که در آن غده فوق کلیه شما کورتیزول کمتری تولید می کند.
- فشار خون پایین
- کاهش وزن ناخواسته
- بی نظمی های قاعدگی
بحران آدرنال: وضعیت تهدید کننده زندگی
جدی ترین عوارض این بیماری عبارتند از بحران آدرنال، که یک وضعیت ناگهانی و تهدید کننده زندگی است، که می تواند منجر به فشار خون پایین، شوک، کما و مرگ شود.
بحران آدرنال معمولا زمانی اتفاق می افتد که بدن شما تحت استرس قرار گیرد- مثلا در طی عمل جراحی یا یک بیماری جدی- و غده آدرنال شما هورمون کورتیزول کمی را تولید می‌کند.
به دلیل عواقب بالقوه جدی نارسایی آدرنال، پزشک شما احتمالا توصیه می کند که یک دست بند هشدار پزشکی ببندید.
تشخیص سندرم شیهان
تشخیص سندرم شیهان می تواند دشوار باشد. بسیاری از علائم با شرایط دیگر همپوشانی دارند. برای تشخیص شیهان، پزشک شما احتمالا موارد زیر را درخواست می‌کند:
- جمع آوری یک شرح حال کامل پزشکی. مهم است که هرگونه عوارض زایمان را ذکر کنید، مهم نیست که چه مدت گذشته‌است. همچنین اگر توانایی شیردهی نداشتید یا اگر بعد از زایمان شروع به قاعدگی نکردید حتما که به پزشک خود اطلاع دهید (دو علامت کلیدی سندرم شیهان)
- آزمایش خون. آزمایش خون هورمونهای هیپوفیز شما را بررسی خواهد کرد.
- درخواست تحریک هورمونهای هیپوفیز. شما ممکن است نیاز به تحریک هورمون های هیپوفیز داشته باشید که شامل تزریق هورمون ها و تکرار آزمایش خون است تا ببینید چگونه هیپوفیز پاسخ می‌دهد. این آزمایش معمولا پس از مشاوره با پزشک متخصص در اختلالات هورمونی (متخصص غدد) انجام می‌شود.
- درخواست تست تصويربرداری. برای بررسی اندازه هیپوفیز و جستجوی سایر دلایل ممکن ایجاد کننده علائم، مانند تومور هیپوفیز، ممکن است به آزمایشات تصویربرداری نیاز داشته باشید، همچون اسکن MRI یا سی تی اسکن.
درمان سندرم شیهان
درمان برای سندرم شیهان، درمان هورمونی مادام العمر برای هورمون هایی است که در بدنتان ندارید. پزشک شما ممکن است یک یا چند مورد از داروهای زیر را توصیه کند:
- کورتیکواستروئیدها. این داروها مانند هیدروکورتیزون یا پردنیزون جایگزین هورمون های آدرنال می‌شوند که به علت کمبود هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) تولید نمی‌شوند.
اگر به سختی بیمار شدید یا تحت فشار شدید فیزیکی قرار بگیرید، باید دارو خود را تنظیم کنید. در طول این زمان، بدن شما به طور معمول کورتیزول اضافی (هورمون استرس) تولید می‌کند. در صورت داشتن آنفولانزا، اسهال یا استفراغ، و یا عمل جراحی یا مراجعه به دندانپزشک، تنظیم دوز ممکن است لازم باشد.
تنظیم دوز ممکن است در دوران بارداری یا با افزایش وزن یا کاهش وزن ضروری باشد. اجتناب از دوزهای بالاتر از نیاز، می‌تواند به جلوگیری از عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها کمک کند.
- لووتیروکسین (لووکسین، سینتروئید). این دارو باعث افزایش سطح هورمون تیروئید،که به دلیل کمبود تولید هورمون تنظیم کننده تیروئید (TSH) ایجاد شده است، می‌شود.
اگر برند دارو را عوض کردید، با پزشکتان مشورت کنید تا مطمئن شوید که هنوز دوز مناسب دریافت می‌کنید. همچنین، اگر احساس بهبودی داشتید مصرف دارو را متوقف نکنید. اگر مصرف داروها را متوقف کنید، علائم و نشانه ها به تدريج باز خواهند‌گشت.
- استروژن. این فقط شامل استروژن می‌شود اگر رحم شما برداشته شده است(هیسترکتومی) یا اگر رحم شما سالم است ترکیبی از استروژن و پروژسترون مصرف کنید.
استفاده از استروژن با افزایش خطر ابتلا به لخته شدن خون و سکته مغزی در زنانی که هنوز استروژن تولید میکنند، همراه است. این خطر در خانم هایی که فقط استروژن جایگزین دریافت میکنند کمتر است.
هورمون لوتئین کننده (LH) و هورمون تحریک کننده فولیکول(FSH)، که گنادوتروپین نامیده می‌شود، ممکن است حاملگی های آینده را امکان پذیر سازد. این تزریق برای تحریک تخمک گذاری انجام می‌شود.
بعد از50 سالگی، در دوران یائسگی طبیعی، درباره خطرات و مزایای استفاده از استروژن و پروژسترون با پزشک خود صحبت کنید.
- هورمون رشد. برخی مطالعات نشان داده اند که به جایگزینی هورمون رشد در زنان مبتلا به سندرم شیهان- و همچنین در بزرگسالان مبتلا به اشکال دیگر کم کاری هیپوفیز- می‌تواند نسبت عضله به چربی بدن، حفظ تراکم استخوان و کاهش میزان کلسترول و بهبود کیفیت کلی زندگی را بهبود ببخشد. عوارض جانبی ممکن است شامل سفتی مفصلی و احتباس مایعات باشد.
متخصص غدد و متابولیسم شما احتمالا خون شما را به طور مرتب آزمایش میکنند تا اطمینان حاصل کند که مقدار کافی هورمون ها را دریافت می‌کنید. به طور کلی، سطح هورمون هر چند ماه یکبار در ابتدای درمان و سپس یک بار در سال بررسی می‌شود.