در بیماری دریچه قلبی ممکن است یک یا چند عدد از دریچههای قلب به درستی کار نکنند.
قلب شما 4 دریچه دارد که موجب هدایت خون در مسیر درست می‌شوند. در بعضی موارد یک یا چند عدد از این دریچه‌ها به درستی باز یا بسته نمی‌شوند. همین عامل باعث می‌شود که خونی که از قلب به سمت بدن حرکت می‌کند، پیوسته نباشد.
درمان بیماری دریچه قلبی بستگی به نوع کارکرد دریچه، نوع و شدت بیماری دارد. بعضی اوقات برای درمان این بیماری نیازمند جراحی هستیم تا از این طریق یا دریچه را تعمیر یا عوض کنیم.
علائم بیماری دریچه قلبی
بعضی افراد با بیماری دریچه قلبی ممکن است به مدت چند سال علائم خاصی از بیماری را نبینند. نشانه‌ها و علائم بیماری شامل موارد زیر می‌شوند:
- صداهای غیر طبیعی (سوفل قلبی): زمانی که دکتر با استتسکوب به صدای قلب گوش می‌کند، صداهای غیرطبیعی می‌شوند.
- خستگی
- ورم مچ پا
- کوتاه شدن تنفس، مخصوصاً زمانی که فرد بیش‌از حد فعال بوده یا دراز کشیده است.
- سرگیجه
- ضعف بدنی
- ضربان قلب نامنظم
زمان مراجعه به دکتر
اگر قلب صداهای غیرطبیعی دارد، دکتر به شما پیشنهاد می‌کند که به یک کاردیولوژیست مراجعه کنید. در صورت مشاهده هر کدام از علائمی که برای بیماری دریچه قلبی گفته شد، بهتر است به پزشک مراجعه گردد.
علل بیماری دریچه قلبی
قلب طبیعی دو اتاقک در بالا و دو اتاقک در پایین دارد. دهلیز راست و چپ خون ورودی به قلب را دریافت می‌کند. اتاقک‌های پایین ضخامت عضلانی بیش‌تری داشته و به دو اتاقک بطن چپ و راست تقسیم می‌شوند. این دو خون را از قلب به سراسر بدن پمپ می‌کنند. دریچههای قلبی که خون را در مسیر درست هدایت می‌کنند، در ورودی هر اتاقک قرار دارند.
بیماری دریچه قلبی ممکن است شامل تنگی دریچه قلب (stenosis)، عدم بسته شدن کامل دریچه (regurgitation) یا برگشت به عقب لت‌های دریچه (prolapse) باشد که در عکس دوم نشان داده شده‌اند.
قلب 4 دریچه دارد که جریان خون را در مسیر درست هدایت می‌کند. این دریچه‌ها شامل دریچه میترال (دولتی)، تریکوسپید (سه‌لتی)، دریچه ریوی و دریچه آئورتی می‌شوند. هر دریچه لت‌هایی دارد که در حین هر تپش قلب باز و بسته می‌شوند. بعضی اوقات، دریچه‌ها به طور کارآمد باز و بسته نمی‌شوند. در نتیجه منجر به منقطع‌شدن جریان خون در قلب و بدن می‌شود.
بیماری دریچه قلبی از جمله تنگی دریچه قلب، ممکن است مادرزادی باشد. هم‌چنین ممکن است این بیماری در بزرگسالان نیز رخ دهد که می‌تواند در اثر عوامل مخلتف اتفاق بیفتد؛ مانند عفونت‌ها و سایر عارضه‌های قلبی.
بیماری دریچه قلبی ممکن است شامل موارد زیر شود:
- عدم بسته شدن کامل دریچه: در این عارضه، لت‌های دریچه به صور کامل بسته نمی‌شوند. این عامل منجر می‌شود تا خون به قلب پس زده شود. این بیماری معمولاً به علت بالا رفتن لت‌های دریچه است که به این حالت در اصطلاح پرولاپس می‌گویند.
- تنگی دریچه قلب (استنوزیس): در استنوز دریچه قلبی، لت‌های دریچه ضخیم و سفت شده و حتی ممکن است به همدیگر بچسبند. در نتیجه ابتدای دریچه تنگ شده و جریان خون از طریق دریچه کاهش می‌یابد.
- آترزیا: در این عارضه، دریچه تشکیل نمی‌شود و یک لایه بافتی با مسدود کردن جایگاه دریچه بین اتاقک‌های قلب، جریان خون را متوقف می‌کند.
ریسک فاکتورهای بیماری
فاکتورهای خطر متعدد می‌توانند خطر بیماری دریچه قلبی را افزایش دهند. این فاکتورها عبارتند از:
- افزایش سن
- سابقه اشکال خاصی از بیماریهای قلبی یا حمله قلبی
- فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و سایر عوامل خطر تاثیرگذار در بیماری قلبی
- عارضه‌های قلبی مادرزادی
عوارض بیماری
بیماری دریچه قلبی می‌تواند منجر به عوارض زیادی شود. از جمله:
- نارسائی قلبی
- سکته مغزی
- لخته‌های خونی
- ریتم قلبی نامنظم
- مرگ
تشخیص بیماری دریچه قلبی
دکترتان ممکن است علائم دیده شده در شما را ارزیابی کرده و معاینه فیزیکی انجام دهد. در معاینه فیزیکی، احتمالاً پزشک مربوطه به صدای غیرعادی قلب گوش دهد. زیرا همین می‌تواند از نشانه‌های عارضه دریچه قلبی باشد. به غیر از این ممکن است دکترتان چند تست دیگر نیز برای تشخیص نهایی پیشنهاد کند.
تست ممکن است شامل موارد زیر شود:
- اکوکاردیوگرافی: در این آزمایش، موج‌های صوتی از طریق دستگاه مبدل (transducer) به سمت قلب فرستاده می‌شود. با فرستادن ممتد امواج به سمت قفسه سینه، از قلب در حال حرکت تصویر ویدیوئی تولید می‌شود. این تست ساختار قلبتان، دریچههای قلب و جریان خون در داخل قلب را ارزیابی می‌کند. اکوکاردیوگرام یک دید دقیق به ساختار و کارکرد بخش‌های مختلف را به دکترتان ارائه می‌کند. هم‌چنین ممکن است پزشکان از اکوکاردیوگرافی سه بعدی نیز استفاده کنند.
پزشکان ممکن است نوع دیگری از اکوکاردیوگرافی را به کار ببرند. به این روش transesophageal echocardiogram گفته می‌شود. در این تست یک مبدل کوچک به انتهای یک لوله وصل می‌شود. این لوله از طریق دهان به سمت معده (مری) فرستاده می‌شود. این روش به پزشک مربوطه این امکان را می‌دهد تا از نمای نزدیک‌تری نسبت به روش اکوکاردیوگرافی معمولی، قلب را مورد بررسی قرار دهند.
- ایکس-ری قفسه سینه: ایکس-ری قفسه سینه می‌تواند به پزشکتان این امکان را بدهد که بزرگ‌شدگی قلب را تشخیص دهد که این حالت اشکال خاصی از بیماریهای قلبی را نشان می‌دهد. این روش هم‌چنین به پزشک کمک می‌کند تا عارضه‌های ریه را نیز تشخیص دهد.
- MRI قلب: MRI قلب با استفاده از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی به وجود می‌آید.با این آزمایش می‌توان عکس‌هایی با جزئیات دقیق‌تر از قلب گرفت. این تست ممکن است برای تخمین شدت عارضه و بررسی اندازه و کارکرد اتاقک‌های پایین قلب مورد استفاده قرار گیرد.
- تست ورزش یا تست‌هایی استرسی: تست ورزش‌های مختلف به اندازه‌گیری میزان تحمل فعالیت و نشان دادن واکنش قلب نسبت به فعالیت بدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر فرد قادر به انجام ورزش‌های درخواست شده نباشند، از داروهای خاص برای تلقین تاثیر ورزش بر روی قلب، ممکن است استفاده گردد.
- لوله‌گذاری قلبی: این روش معمولاً برای تشخیص بیماریهای ناشی از دریچههای قلبی استفاده نمی‌شود. اما اگر از طریق تست‌های دیگر قادر به تشخیص بیماری یا تعیین شدت عارضه نباشیم، ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
در این فرآیند دکتر یک لوله نازک (کاتتر) را از طریق عروق خونی اصلی بازو یا کشاله ران وارد قلب کرده و رنگ حاجب را از این راه به محل مورد نظر تزریق می‌کنند. این تزریق موجب می‌شود تا شریان‌ها در روش X-ray قابل رویت باشند. با این روش عکس‌هایی با جزئیات دقیق از شریان‌های قلب گرفته می‌شود که نشان می‌دهد عملکرد عروق و قلب چگونه است. هم‌چنین از این طریق می‌توان فشار داخل اتاقک‌های قلب را نیز محاسبه کرد.
درمان بیماری دریچه قلبی
درمان این بیماری وابسته به شدت بیماری است. اگر قبلاً شما علائم و نشانه‌های این بیماری را داشته‌اید و یا اگر وضعیتتان وخیم‌تر شود، نوع درمان متفاوت خواهد بود.
پزشک آموزش دیده در زمینه بیماریهای قلبی (کاردیولوژیست) شما را درمان خواهد کرد. اگر شما بیماری دریچه قلبی دارید، به نظر می‌رسد که در اولویت اول شدت بیماری ارزیابی شده و در یک مرکز پزشکی و زیر نظر تیمی از پزشکان چند رشته مرتبط و کارکنان علوم پزشکی آموزش دیده و باتجربه در امور ارزیابی و درمان بیماریهای قلبی، معالجه خواهید شد.
دکترتان ممکن است براساس عارضه به وجود آمده، پیشنهاد کند که از طریق داروهای معمول تحت نظارت باشید. هم‌چنین ممکن است به چند تغییر در سبک زندگی برای سالم‌تر زیستن و دریافت دارو برای درمان علائم نیز اشاره کنند.
جراحی
احتمال دارد که بیمار به عمل جراحی برای تعمیر یا تعویض دریچه قلبی معیوب نیاز داشته باشد. پزشک مربوطه ممکن است این عمل را حتی در شرایطی که فرد علائم خاصی ندارد، پیشنهاد کند. از این طریق می‌توان از عوارض بیماری و افزایش عواقب بیماری پیش‌گیری کرد. اگر برای بیماری قلبی دیگری شما نیاز به جراحی داشته باشید، جراح می‌تواند در حین عمل دریچه معیوب را نیز تعویض یا تعمیر کند.
جراحی دریچه قلبی معمولاً از طریق یک برش در سینه انجام می‌شود. ممکن است جراح، عمل را با حداقل تهاجم را به پیش ببرد. این حالت شامل برش‌های کوچک است که برخلاف حالت عمل قلب باز می‌باشد. در تعدادی از مراکز پزشکی، پزشکان ممکن است عمل را به کمک ربات‌ها انجام دهند. در این روش کم‌ترین تهاجم به بدن صورت گرفته و جراح از تجهیزات رباتیک برای پیش‌برد فرآیند استفاده می‌کنند.
هم‌چنین ممکن است پزشکان از روش‌های با تهاجم کمتر مانند کاتترگذاری در تعدادی از بیماران بهره ببرند. این شیوه شامل استفاده از clip، پلاگ یا سایر تجهیزات می‌شود. دربعضی موارد، دریچه را می‌توان از طریق کاتترگذاری تعویض کرد. پزشکان هم‌چنان به مطالعه بر روی این روش برای تعویض یا تعمیر دریچه قلبی ادامه می‌دهند.
انواع جراحی عبارتند از:
ترمیم دریچه قلب
دکترتان امکان دارد که به شما پیشنهاد کند که زمانی که مناسب است، اقدام به تعمیر دریچه قلب کنید. در این حالت دریچه قلب را حفظ می‌کنند و ممکن است کارکرد قلب نیز بدون تغییر باقی بماند. برای تعمیر یک دریچه، جراح لت‌های دریچه را که بهم چسبیده‌اند، از یک‌دیگر جدا کنند. تعویض کوردها که دریچه را پشتیبانی می‌کنند، منجر به حذف بیش‌تر از بافت دریچه می‌شود. بنابراین کاسپ‌ها محکم‌تر بهم چسبیده و سوراخ‌هایی که در دریچه قرار دارد، بسته می‌شوند. جراح هم‌چنین ممکن است براساس وضعیت موجود، حلقه اطراف دریچه را با جاگذاری حلقه مصنوعی، تنگ یا تقویت کند.
علاوه بر این پزشکان ممکن است با استفاده از یک لوله طولانی و نازک (کاتتر) برای تعمیر یک دریچه با دهانه باریک اقدام کنند. در این روش دکتر یک کاتتر را با بالونی که در نوک کاتتر قرار دارد، وارد شریانی در دست یا کشاله ران می کند و از این طریق آن را به سمت دریچه هدایت می‌کند.
سپس دکتر بالون را باد می‌کند. این کار باعث می‌شود که دهانه دریچه متسع شود. بعد از این، بالون دوباره خالی کرده و کاتتر همراه بالون از بدن بیمار خارج می‌شود. در طول زمان هم‌چنین ممکن است بیمار اقدامات اضافی دیگری برای درمان تنگی دریچه قلب انجام دهد.
تعویض دریچه قلب
تعویض دریچه زیستی
در تعویض دریچه زیستی، دریچه آسیب‌دیده با دریچه‌ای که از بافت زنده است، تعویض می‌شود. (عکس سوم)
در بعضی موارد، دریچه آسیب‌دیده را نمی‌توان تعمیر کرد و جراح مجبور است دریچه را تعویض کند. جراح در این روش دریچه آسیب‌دیده را خارج کرده و به جای آن، دریچه مکانیکی و یا دریچه‌ای با بافت زنده که از قلب گاو، خوک و یا انسان تهیه شده، جاگذاری می‌شود.
تعویض دریچه مکانیکی
در تعویض دریچه مکانیکی، دریچه‌ای که به صورت مصنوعی ساخته شده، جایگزین دریچه قلبی آسیب‌دیده می‌شود. (عکس چهارم)
دریچه قلبی که از بافت زنده تهیه شده، به مرور زمان از بین میرود و در اغلب موارد، سرانجام دوباره بیمار نیازمند تعویض دریچه می‌شود. منتهی افرادی که از دریچههای مکانیکی استفاده می‌کنند، برای ادامه حیات و جلوگیری از ایجاد لخته خون، باید داروهای رقیق‌کننده خون مصرف کنند.
پزشکتان با شما درباره مزایا و خطرات هر کدام از دریچه‌ها صحبت خواهد کرد و در مورد این‌که کدام دریچه برای شما مناسب‌تر است، توضیحاتی خواهد داد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
شما برای نظارت بر وضعیت خود، باید با پزشک خود به طور منظم ملاقات‌های حضوری داشته باشید.
پزشکتان ممکن است به شما پیشنهاد کند که چندین تغییر در سبک زندگی‌تان برای سالم‌تر ماندن قلب، در زندگی خود ایجاد کنید، از جمله:
- داشتن رژیم غذایی مفید برای قلب. انواع متعددی از میوه‌ها و سبزیجات، فرآورده‌های کم‌چرب یا بدون چربی، گوشت مرغ و ماهی و غلات کامل بخورید. از خوردن چربی‌های اشباع و ترانس، نمک و شکر بیش‌از حد پرهیز کنید.
- حفظ وزن طبیعی. در زندگی حفظ وزن مناسب را جزو اولویت‌های اولتان قرار دهید. اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، دکترتان مطمئناً به شما پیشنهاد می‌کند که وزن خود را کاهش دهید.
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید. در برنامه روزانه ورزشی‌تان روزی حدود 30 دقیقه فعالیت بدنی مانند پیاده‌روی تند قرار دهید.
- استرس‌های وارده را مدیریت کنید. راه‌هایی پیدا کنید تا از این طریق استرس خود را کنترل کنید. مانند فعالیت‌های آرامش‌بخش،مدیتیشن، فعالیت‌های ورزشی و گذراندن مدت زمانی از هر روز در کنار خانواده و دوستان
- پرهیز از دخانیات. اگر سیگار می‌کشید، ترک کنید. از دکترتان در مورد منابع جایگزین برای ترک دخانیات کمک بگیرید. ملحق شدن به گروه‌های حمایت کننده می‌تواند موثر باشد.
برای زنان با بیماری دریچه قلبی، الزامی می‌باشد که قبل بارداری با دکتر مربوطه مشورت شود. دکتر به شما می‌گوید که مصرف کدام داروها در این دوره بدون خطر است. هم‌چنین ممکن است به شما توصیه شود که قبل بارداری پروسه درمان را کامل طی کنید و بعد تکمیل درمان اقدام به بارداری نمایید.
شما احتمالاً نیازمند این باشید که در دوران بارداری به طور منظم تحت نظر باشید. متخصصان مربوطه هم‌چنین ممکن است به زنانی با بیماری شدید دریچه قلبی اجازه بارداری نداده و از این طریق خطر عارضه‌های احتمالی را کاهش می‌دهند.