افسردگی چیست
هر کسی هر از گاهی احساس ناراحتی و اندوه می‌کند. اما افسردگی متفاوت است. افسردگی چیزی فراتر از احساس غم و اندوه است. افسردگی یک مشکل پزشکی است. اختلال روحی است که می‌تواند در تمام جنبه‌های زندگی روزمره مشکل ایجاد کند. افسردگی می‌تواند باعث اختلال خواب شده و منجر به ناراحتی، عصبانیت و احساس ناامیدی یا تنهایی طولانی‌مدت شود. می‌تواند باعث کاهش انرژی و اختلال در توانایی‌های کاری، داشتن روابط سالم و رضایت از زندگی اجتماعی شود. حتی ممکن است منجر به خودکشی شود. به همین دلایل، افسردگی باید تشخیص داده شده و جدی گرفته شود و سریعا درمان مناسب انجام گیرد.
افسردگی در سالمندان چیست
افسردگی مشکلی شایع بین افراد مسن است، اما بخش عادی از روند پیری نیست. درواقع، مطالعات نشان می‌دهند که اکثر سالمندان علیرغم ابتلا به بیماری‌ها یا مشکلات جسمی، از زندگی خود احساس رضایت می‌کنند. با این حال، تغییرات مهم زندگی که با افزایش سن رخ می‌دهند ممکن است باعث احساس ناراحتی، استرس و غم و اندوه شوند.
به عنوان مثال، مرگ یکی از عزیزان، بازنشستگی یا مقابله با بیماری جدی می‌تواند باعث احساس ناراحتی و اضطراب فرد شود. بعد از دوره‌ای از سازش، بسیاری از سالمندان می‌توانند تعادل احساسی خود را بازیابند، اما برخی دیگر نمی‌توانند و دچار افسردگی می‌شوند.
میزان شیوع افسردگی در سالمندی چقدر است؟
خوشبختانه اکثر سالمندان افسردگی ندارند. طبق برخی تخمین‌ها، میزان افسردگی در سالمندان کمتر از یک تا پنج درصد است، اما این میزان در سالمندانی که به مراقبت‌های خانگی نیاز دارند 13.5 درصد و در سالمندان بستری در بیمارستان 11.5 درصد است.
افسردگی سالمندان اغلب نادیده گرفته می‌شود
به دلایل زیادی افسردگی سالمندان اغلب تشخیص داده نشده یا درمان نمی‌شود. افسردگی در سالمندان علایم بسیار متفاوت‌تری نسبت به افراد جوان‌تر دارد و همین تشخیص و تمایز آن را دشوار می‌کند. برای مثال، افسردگی می‌تواند به صورت خستگی زیاد، ناراحتی یا عصبانیت ظاهر شود که همه‌ی این موارد با روند پیری ارتباط دارد.
علاوه‌براین، سردرگمی و مشکلات توجه و تمرکز ناشی از افسردگی ممکن است گاهی شبیه بیماری آلزایمر یا سایر اختلالات مغزی به نظر برسد. تغییرات روحی و علائم افسردگی در سالمندان می‌تواند حتی ناشی از داروهایی باشد که فرد برای آرتریت، فشار خون بالا یا بیماری قلبی مصرف می‌کند.
تشخیص افسردگی سالمندان برای پزشک می‌تواند دشوار باشد. پزشک متخصص سالمندان راحت‌تر می‌تواند مشکلات پیچیده مانند افسردگی در سالمندی را تشخیص و درمان کنند.
علت افسردگی در سالمندان چیست
تحقیقات نشان می‌دهد که افسردگی با عدم تعادل شیمیایی در مغز ارتباط دارد. افسردگی ممکن است خانوادگی نیز باشد. افسردگی در سالمندی اغلب با حوادث یا شرایط دشوار زندگی همراه است، از جمله:
- درگذشت اعضای خانواده یا دوست
- از دست دادن شغل
- انزوای اجتماعی به دلایل مختلف (از جمله تحرک محدود یا کاهش شنوایی)
- در بیمارستان یا خانه سالمندان بستری بودن
- بیماری‌های مزمن، ناتوانی‌ها یا سایر استرس‌ها
مشکلات پزشکی که می‌توانند منجر به افسردگی در سالمندان شوند:
- اختلالات تیروئیدی
- کمبود برخی ویتامین‌ها
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- بیماری‌های قلبی
- دیابت
- عوارض جانبی داروها (مانند داروهای فشار خون بالا، بیماری پارکینسون، آرام‌بخش، کورتیکواستروئیدها و هورمون‌ها)
- سرطان و سایر بیماری‌های جدی
- درد طولانی‌مدت
- مشکل در خواب آرام
معمولا ترکیبی از عوامل بالا در افسردگی سالمندان دخیل اند.
علائم افسردگی در سالمندان چیست
افسردگی در سالمندان علایم بسیاری دارد که برخی از آن‌ها بسته به فرد متفاوت هستند. در ادامه به برخی از شایع‌ترین علائم افسردگی در سالمندان اشاره کرده‌ایم. اگر چندین مورد از این علائم را به مدت بیش از دو هفته داشته باشید، ممکن است دچار افسردگی باشید.
- ناراحتی، اضطراب و احساس پوچی مداوم
- احساس ناامیدی، گناه، بی‌ارزشی یا درماندگی
- عصبانیت، بی‌قراری یا مشکل در یک جا نشستن
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌های لذت‌بخش مانند رابطه جنسی
- کاهش انرژی یا خستگی
- آهسته‌تر حرکت‌کردن یا حرف‌زدن
- مشکل در تمرکز، یادآوری و تصمیم‌گیری
- مشکل در خوابیدن، صبح زود بیدارشدن یا خواب بیش از حد
- بیشتر یا کمتر از حد معمول خوردن و معمولا همراه با افزایش یا کاهش وزن بدون برنامه
- افکار مرگ یا خودکشی یا اقدام به خودکشی
- درد، سردرد، گرفتگی عضلات یا مشکلات گوارشی بدون علت واضح جسمی که با درمان بهتر نمی‌شود
- گریه مکرر
تشخیص افسردگی سالمندان
تشخیص درست افسردگی در سالمندان می‌تواند دشوار باشد. روانپزشک علائم، خلق و خوی، رفتار، فعالیت‌های روزانه و سابقه خانوادگی فرد را ارزیابی می‌کند و سوال می‌کند که:
- چه مدت است احساس افسردگی می‌کند
- چه چیزی باعث افسردگی شده است
- آیا در گذشته سابقه افسردگی دارد
فرد باید حداقل دو هفته علائم افسردگی را داشته باشد تا این بیماری تشخیص داده شود.
درمان افسردگی در سالمندان چیست
اکثر افراد به درمان افسردگی پاسخ خوبی می‌دهند، اما در برخی ممکن است پس از دوره درمانی افسردگی عود کند. درمان افسردگی در سالمندان به‌طور معمول دارای سه بخش است:
1. درمان فوری
2. ادامه درمان برای جلوگیری از عود. این شامل درمان ضد افسردگی است که معمولا حدود شش ماه طول می‌کشد.
3. درمان نگهدارنده (درمان طولانی‌مدت) در صورت لزوم
در ادامه به روش‌های درمانی اشاره می‌کنیم که به صورت ترکیبی برای درمان افسردگی در سالمندان مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- روان‌درمانی (صحبت درمانی): حضور در جلسات درمانی به بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی کمک می‌کند. این روش درمانی با آموزش راه‌های جدید برای تفکر و عمل برای بیمار کمک‌کننده است. همچنین، بیمار می‌تواند روش‌های تغییر عاداتی را که ممکن است باعث افسردگی شوند را یاد بگیرد. این روش درمانی می‌تواند به درک بهتر و مقابله با موقعیت‌های چالش‌برانگیز که ممکن است باعث افسردگی شوند یا آن را تشدید کنند، کمک کند.
- داروهای ضد افسردگی
- الکتروشوک درمانی: الکتروشوک درمانی معمولا فقط برای درمان موارد شدید افسردگی به کار می‌رود. این کار از طریق ارسال شوک الکتریکی خفیف به مغز برای تغییر چگونگی عملکرد مواد شیمیایی در مغز انجام می‌گیرد. این روش می‌تواند منجر به برخی از عوارض جانبی شامل سردرگمی و از دست دادن حافظه شود. این عوارض جانبی به ندرت مدت طولانی ادامه می‌یابد.
- برای افراد مبتلا به اختلال افسردگی فصلی (SAD)، نوردرمانی در ماه‌های زمستان می‌تواند به بازگرداندن چرخه خواب طبیعی و کاهش علائم افسردگی کمک کند.
- درمان‌های جدیدتری در برخی از مراکز وجود دارد و معمولا شامل جراحی هستند. این روش‌های درمانی شامل تحریک عصب واگ (VNS)، تحریک عمقی مغز (DBS) و تحریک مغناطیسی ترنس کرانیال (TMS) است.
اگر دچار افسردگی شدیدی هستید، بهترین درمان روش ترکیبی داروها و روان‌درمانی است. به نظر می‌رسد این ترکیب سریع اثر کرده و از عود مجدد افسردگی جلوگیری می‌کند. گاهی اوقات افسردگی به حدی شدید است که فرد نمی‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد، افکار خودکشی دارد یا نمی‌توان در محیط اجتماعی از وی مراقبت کرد. در این حالت نیاز است در بیمارستان روانی تحت درمان قرار گیرد.
درمان باید تا زمانی که پزشک توصیه می‌کند ادامه یابد. به یاد داشته باشید که افسردگی یک بیماری است، نه نشانه‌ای از ضعف. همانطور که باید برای مشکلات جسمانی درمان را ادامه دهید، برای افسردگی نیز باید تا زمانی که لازم است درمان را ادامه دهید.
داروهای ضد افسردگی
اگر پزشک تشخیص دهد که دارو به درمان افسردگی در سالمندان کمک می‌کند، برای انتخاب دارو موارد مختلفی را در نظر می‌گیرد. این موارد شامل سایر مشکلات پزشکی بیمار، عوارض جانبی احتمالی داروهای ضد افسردگی و احتمال تداخل با سایر داروهای مصرفی بیمار است.
احتمالا در ابتدا با دوز کم داروهای ضد افسردگی شروع کنید. سپس پزشک به آرامی و با احتیاط تا دستیابی به اثر مطلوب دوز داروها را افزایش می‌دهد. اگر مبتلا به بیماری کلیوی یا کبدی باشید، ممکن است سطح داروها در خون کنترل شود تا از بالا نبودن آن‌ها اطمینان حاصل شود.
اثربخشی داروهای ضد افسردگی زمان می‌برد و باید طبق نسخه چندین هفته مصرف شوند. تقریبا نیمی از بزرگسالان مبتلا به افسردگی شدید طی شش هفته به خوبی به داروها پاسخ می‌دهند. 15 تا 25 درصد دیگر در شش هفته اول شروع به پاسخ می‌کنند و در صورت ادامه درمان به مدت چهار تا شش هفته دیگر بهبودی ادامه می‌یابد.
اگر به نظر برسد که داروهای تجویزی اثر نمی‌کنند، پزشک ممکن است دوز داروها را افزایش دهد، داروی دیگری را تجویز کند یا درمان‌های دیگری مانند صحبت درمانی را اضافه کند. اگر داروهای ضد افسردگی منجر به عوارض جانبی شوند، سریعا به پزشک خود اطلاع دهید.
هرگز مصرف داروهای ضد افسردگی را حتی اگر احساس بهتری دارید، بدون مشورت پزشک قطع نکنید. قطع یا کاهش ناگهانی دوز می‌تواند علائم را تشدید کند.
بسیاری از افراد باید برای بدست آوردن مزایای کامل و کاهش احتمال عود افسردگی حداقل 6 تا 12 ماه به مصرف داروی ضد افسردگی ادامه دهند. در صورت تصمیم به قطع دارو، پزشک چگونگی قطع تدریجی و تحت کنترل را توضیح می‌دهد تا از علائم احتمالی قطع دارو جلوگیری شود.
عوارض جانبی شایع داروهای ضد افسردگی عبارتند از:
- تهوع
- کاهش میل جنسی
- اسهال
- رقیق شدن خون
- یبوست
- خواب آلودگی
- خشکی دهان
- فشار خون پایین
- مشکلات بینایی
تغییرات سبک زندگی برای درمان افسردگی در سالمندان
- پیدا کردن سرگرمی یا علاقه جدید
- دیدار منظم با خانواده و دوستان
- خواب کافی
- رژیم غذایی متعادل: مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که غذاهای ناسالم، فرآوری‌شده، چرب و قندی می‌خورند، بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی هستند. از طرفی دیگر، احتمال ابتلا به افسردگی در افرادی که رژیم مدیترانه‌ای (خوردن میوه، سبزیجات و ماهی فراوان) دارند، کمتر است. کمبود ویتامین B12، ویتامین B6 و آهن نیز ممکن است باعث افسردگی شود.
- افزایش فعالیت بدنی: هنگامی که افسرده و کم انرژی هستید، ایده ورزش کردن می‌تواند جذاب نباشد. اما تحقیقات نشان می‌دهند که ورزش می‌تواند به درمان افسردگی در سالمندان کمک کند و با ایجاد احساس بهتر از بدتر شدن آن جلوگیری کند. 30 دقیقه ورزش کردن کافی است. ورزش می‌تواند شامل پیاده‌روی، باغبانی یا حتی شستن ماشین باشد. انجام این نوع از فعالیت‌ها سه بار در هفته می‌تواند واقعا تفاوت ایجاد کند. ورزش باعث آزادشدن مواد شیمیایی در مغز می‌شود که با احساس سلامتی و خوب‌بودن ارتباط دارند.