اسپوندیلیت انکیلوزان چیست؟
اسپوندیلیت انکیلوزان یک بیماری التهابی است که می‌تواند با گذر زمان سبب به هم چسبیده شدن برخی مهره‌ها در ستون فقرات شود. این چسبیدگی انعطاف ستون فقرات را کاهش داده و قوز شدن کمر شود. اگر دنده‌ها درگیر شوند، می‌تواند تنفس را مشکل سازد.
اسپوندیلیت انکیلوزان مردان را بیشتر از زنان درگیر می‌کند. علائم و نشانه‌ها اغلب در اوایل بزرگسالی آغاز می‌شوند. همچنین التهاب می‌تواند در نقاط دیگری از بدن نیز رخ دهد-به ویژه در چشم‌ها.
هیچ درمان قطعی برای بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان وجود ندارد، اما درمان‌های موجود می‌توانند علائم را کاهش داده و سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهند.
علائم اسپوندیلیت انکیلوزان
علائم و نشانه‌های اولیه اسپوندیلیت انکیلوزان می‌توانند شامل درد و سفتی در پایین کمر و لگن به خصوص هنگام صبح و پس از عدم فعالیت باشند. درد گردن و خستگی نیز شایع هستند. با گذشت زمان، علائم ممکن است بدتر، بهتر یا در دوره‌های نامنظمی متوقف شوند. نواحی که درگیری آنها از بقیه شایع‌ترند، عبارتنداز:
- مفصل بین پایه ستون فقرات و لگن(مفصل ساکروایلیاک)
- مهره‌های پایین کمر
- محل اتصال تاندون‌ها و لیگامان‌ها به استخوان‌ها، اغلب در مهره، اما گاهی در پشت پاشنه پا نیز رخ می‌دهد
- غضروف بین جناغ سینه و دنده‌ها
- مفاصل لگن و شانه
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم
اگر فرد دچار درد در قسمت پایین کمر یا لگن شود که به آرامی ایجاد شده، صبح‌ها بدتر شده یا فرد را نیمه شب از خواب بیدار می‌کند باید به پزشک مراجعه کند-به خصوص اگر درد با فعالیت کاهش یافته و با استراحت بدتر شود. اگر چشمان فرد قرمز و دردناک شده، شدیداً به نور حساس شده یا دید وی تار شود باید فوراً به چشم پزشک مراجعه کند.
علل اسپوندیلیت انکیلوزان
اسپوندیلیت انکیلوزان هیچ علت خاص شناخته شده‌ای ندارد، گرچه به نظر می‌رسد برخی عوامل ژنتیکی در این امر دخیل اند. افرادی که ژن HLA-B27 را دارند خطر بسیار بالای ابتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان را دارند. با این حال، تنها برخی از افراد دارنده ژن دچار بیماری می‌شوند.
ریسک فاکتورهای بیماری
جنسیت: مردان بیشتر از زنان به اسپوندیلیت انکیلوزان مبتلا می‌شوند.
سن: شروع بیماری اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی است.
توارث: اغلب افراد مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان ژن HLA-B27 را دارند. اما بسیاری از افرادی که این ژن را دارند هیچ گاه دچار این بیماری نمی‌شوند.
عوارض اسپوندیلیت انکیلوزان
در موارد شدید اسپوندیلیت انکیلوزان، استخوان سازی جدید در راستای ترمیم بدن انجام می‌گیرد. این استخوان جدید فاصله بین دو مهره را پل زده و به تدریج قسمت‌های مهره را به هم می‌چسباند. این قسمت از مهره سفت و غیرمنعطف می‌گردد. چسبیدگی همچنین می‌تواند قفسه سینه را نیز سفت کرده و عملکرد ریه و ظرفیت تنفسی را تحت تأثیر قرار دهد.
عوارض دیگر عبارتنداز:
التهاب چشم: یکی از شایع‌ترین عوارض اسپوندیلیت انکیلوزان التهاب چشم است که می‌تواند سبب درد ناگهانی چشم، حساسیت به نور و تاری دید شود. اگر فرد دچار این علائم شود باید فوراً به پزشک مراجعه کند.
شکستگی‌های فشاری: استخوان‌های برخی افراد در مراحل اولیه بیماری نازک می‌شوند. مهره‌ی ضعیف شده می‌تواند خرد شده و شدت قوز فرد را بیشتر کند. شکستگی‌های مهره‌ای می‌توانند به نخاع داخل ستون فقرات و اعصاب خارج شونده از آن فشار وارد کرده و سبب آسیب آنان شوند.
مشکلات قلبی: اسپوندیلیت انکیلوزان می‌تواند به آئورت آسیب وارد کند. آئورت ملتهب می‌تواند تا اندازه‌ای بزرگ شود که بتواند شکل دریچه آئورتی قلب را تغییر داده و عملکرد آن را مختل سازد.
تشخیص بیماری
در معاینه پزشک از بیمار خواهد خواست تا به جهات مختلف خم شود تا محدوده حرکت مهره‌ها را تست کند. وی همچنین سعی خواهد کرد تا با فشار آوردن به نقاط خاص در لگن و کمر و حرکت دادن پاها به جهات مختلف در وی درد ایجاد کند. پزشک از بیمار خواهد خواست تا نفسی عمیق بکشد تا مشکل باز شدن قفسه سینه را بررسی کند.
تصویر برداری
تصویر برداری با اشعه ایکس این امکان را به پزشک می‌دهد تا تغییرات استخوان‌ها و مفاصل را بررسی کند، گرچه علائم قابل مشاهده اسپوندیلیت انکیلوزان در مراحل اولیه بیماری ممکن است دیده نشوند.
MRI تصاویر دقیق‌تری از استخوان‌ها و بافت‌ها تهیه می‌کند. این روش می‌تواند شواهد اسپوندیلیت انکیلوزان را در مراحل اولیه نشان دهد.
آزمایشات تشخیصی
هیچ تست آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص اسپوندیلیت انکیلوزان وجود ندارد. آزمایشات خاص خون می‌توانند مارکرهای التهابی را بررسی کنند، اما التهاب می‌تواند توسط بیماری‌های بسیاری ایجاد شود.
خون فرد می‌تواند از نظر وجود ژن HLA-B27 بررسی شود اما اغلب افرادی که این ژن را دارند به اسپوندیلیت انکیلوزان مبتلا نمی‌شوند.
درمان اسپوندیلیت انکیلوزان
هدف درمان تسکین درد و سفتی و پیشگیری یا به تأخیر انداختن عوارض و تغییر شکل ستون فقرات است. درمان اسپوندیلیت انکیلوزان قبل از آن که سبب آسیب بازگشت ناپذیر ستون فقرات شود، اغلب موفقیت آمیز است.
دارو درمانی
داروهای NSAID مانند ناپروکسن و اندومتاسین شایع‌ترین داروهایی هستند که پزشکان برای اسپوندیلیت انکیلوزان تجویز می‌کنند. این داروها می‌توانند التهاب، درد و سفتی را کاهش دهند.
اگر NSAID ها کارساز نباشند، پزشک استفاده از داروهای بیولوژیک مانند TNFبلوکر و بلوکر اینترلوکین۱۷ را توصیه خواهد کرد. داروهای بلوکر TNFپروتئینی را که سبب التهاب در بدن می‌شود را مورد هدف قرار می‌دهد. اینترلوکین۱۷ نیز نقشی در دفاع بدن علیه عفونت و نقشی در ایجاد التهاب دارد.
داروهای TNF بلوکر به کاهش درد، سفتی و تورم مفاصل کمک می‌کنند. این داروها تزریقی بوده و به صورت زیرجلدی یا وریدی تزریق می‌شوند.
۵ داروی TNF بلوکر که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان اسپوندیلیت انکیلوزان تأیید شده اند، عبارتنداز:
- ادالیموماب
- سرتولیزوماب
- اتانرسپت
- گولیموماب
- اینفلیکسی ماب
سکوکینوماب اولین داروی بلوکر اینترلوکین۱۷ است که توسط این سازمان تأییده شده است.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی بخش مهمی از درمان اسپوندیلیت انکیلوزان است و می‌تواند منافعی چند داشته باشد، از کاهش درد گرفته تا بهبود قدرت و انعطاف پذیری. یک فیزیوتراپ می‌تواند ورزش‌های خاصی بر حسب نیاز فرد طراحی کند.
تمرینات انعطافی و حرکتی می‌توانند به حفظ انعطاف مفاصل و شکل کمر کمک کنند.
جراحی
اغلب بیماران مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان نیاز به جراحی ندارند. اگر آسیب مفاصل و درد بیمار شدید باشد یا آسیب لگن به حدی باشدکه نیاز به تعویض داشته باشد، پزشک جراحی را پیشنهاد خواهد کرد.