بیماری آلزایمر اختلال پیشرونده‌ای است که باعث می‌شود سلول‌های مغزی از بین بروند. بیماری آلزایمر در سالمندان شایع‌ترین علت دمانس (زوال عقلی) است. دمانس زوال مداوم توانایی‌های فکری، رفتاری و اجتماعی است که توانایی فرد در عملکرد مستقل از دیگران را مختل می‌کند.
بیماری آلزایمر در سالمندان بیشتر در افراد بالای 65 سال شایع است. خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر انواع دمانس‌ها با افزایش سن بیشتر می‌شود. از هر 14 نفر بالای 65 سال و از هر 6 نفر بالای 80 سال یک نفر به بیماری آلزایمر مبتلا است. اما تقریبا از هر 20 نفر مبتلا به بیماری آلزایمر، یک نفر در بازه سنی 40 تا 65 سال قرار دارد که بیماری آلزایمر زودرس یا جوانی نامیده می‌شود.
علائم اولیه این بیماری ممکن است فراموش‌کردن حوادث و مکالمات اخیر باشد. با پیشرفت بیماری آلزایمر، فرد مبتلا به آن دچار اختلال شدید حافظه می‌شود و توانایی انجام کارهای روزانه را از دست می‌دهد.
داروهای فعلی بیماری آلزایمر می‌توانند به‌طور موقت علائم را بهبود بخشند و سرعت زوال را کاهش دهند. گاهی این درمان‌ها می‌توانند به مبتلایان بیماری آلزایمر کمک کنند تا برای مدتی عملکرد بهتری داشته باشند و به دیگران وابسته نباشند.
درمانی برای بیماری آلزایمر یا تغییر روند بیماری در مغز وجود ندارد. در مراحل پیشرفته بیماری آلزایمر در سالمندان ، عوارض ناشی از کاهش شدید عملکرد مغز از جمله کم‌آبی، سوءتغذیه یا عفونت منجر به مرگ می‌شوند.
واقعیت‌هایی درمورد بیماری آلزایمر در سالمندان
اگرچه بسیاری از مردم درمورد بیماری آلزایمر می‌دانند، اما ممکن است برخی از افراد دقیقا با آن آشنا نباشند. در زیر به برخی از واقعیت‌های این بیماری می‌پردازیم:
- بیماری آلزایمر یک بیماری مزمن پیشرونده است.
- علائم بیماری آلزایمر به تدریج ظاهر می‌شوند و اثر آن بر مغز به صورت دژنراسیون است، به این معنا که باعث زوال آهسته می‌شود.
- درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، اما با روش‌هایی می‌توان به کندشدن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی کمک کرد.
- هرکسی می‌تواند به بیماری آلزایمر مبتلا شود، اما برخی افراد در معرض خطر بیشتری قرار دارند. این افراد شامل افراد بالای 65 سال و افراد دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند.
- بیماری آلزایمر و دمانس یکسان نیستند. بیماری آلزایمر نوعی از دمانس است.
- پیش‌بینی واحدی برای بیماران آلزایمر وجود ندارد. برخی افراد با آسیب شناختی خفیف مدت طولانی زندگی می‌کنند، در حالی که برخی دیگر با شروع سریع علائم و پیشرفت بیماری مواجه می‌شوند.
تفاوت آلزایمر و دمانس
دو کلمه “دمانس” و “آلزایمر” گاهی به جای هم به کار می‌روند، اگرچه یکسان نیستند. بیماری آلزایمر نوعی از دمانس است. دمانس اصطلاح گسترده‌تری برای بیماری‌هایی با علائم مرتبط با کاهش حافظه مانند فراموشی و سردرگمی است. دمانس شامل بیماری‌های خاصی مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، آسیب تروماتیک مغز و سایر مواردی است که منجر به این علائم می‌شوند. علل، علائم و درمان این بیماری‌ها می‌تواند متفاوت باشد.
علت بیماری آلزایمر چیست
دانشمندان معتقدند که در اکثر افراد، بیماری آلزایمر درنتیجه‌ی ترکیب عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود که با مرور زمان بر مغز تاثیر می‌گذارند.
در کمتر از یک درصد موارد، بیماری آلزایمر در اثر تغییرات ژنتیکی خاصی ایجاد می‌شود که تقریبا ابتلای فرد به این بیماری را قطعی می‌کند. این موارد نادر معمولا باعث بروز بیماری آلزایمر در سنین میانسالی می‌شود.
علت دقیق بیماری آلزایمر به‌طور کامل شناخته نشده است، اما مشکلاتی در پروتئین‌های مغزی وجود دارد که عملکرد طبیعی ندارند، کار سلول‌های مغزی (نورون‌ها) را مختل می‌کنند و باعث مجموعه‌ای از وقایع توکسیک می‌شوند. نورون‌ها دچار آسیب شده، اتصالاتشان از بین می‌رود و درنهایت می‌میرند.
آسیب اغلب در ناحیه‌ای از مغز که حافظه را کنترل می‌کند، آغاز می‌شود، اما این فرایند سال‌ها قبل از بروز اولین علائم شروع می‌شود. از بین رفتن نورون‌ها تقریبا با الگوی قابل پیش‌بینی به سایر نواحی مغز گسترش می‌یابد. در مراحل آخر بیماری، مغز به میزان قابل توجهی کوچک می‌شود.
محققان بر نقش دو پروتئین متمرکز شده‌اند:
- Plaques (پلاک‌ها): بتا آملوئید قطعه باقیمانده از پروتئین بزرگ‌تر است. وقتی این قطعات باهم جمع می‌شوند، به نظر می‌رسد که تاثیر توکسیک بر نورون‌ها دارند و اتصالات سلول به سلول را مختل می‌کنند. تجمع بزرگ‌تر این قطعات پلاک‌های آملوئیدی نامیده می‌شود که شامل سایر بقایای سلولی نیز است.
- Tangles (توده‌های بی‌نظم یا کلافه‌ها): پروتئین‌های تاو در سیستم پشتیبانی داخلی و انتقال مواد مغذی و سایر عناصر ضروری نورون‌ها نقش دارد. در بیماری آلزایمر، شکل پروتئین‌های تاو تغییر می‌کند و به ساختارهایی به نام کلافه‌های نوروفیبریلاری تبدیل می‌شوند. این کلافه‌ها سیستم انتقال را مختل می‌کنند که برای سلول‌ها سمی است.
عوامل خطر بیماری آلزایمر چیست
سن
افزایش سن بزرگ‌ترین عامل خطر شناخته شده برای بیماری آلزایمر است. بیماری آلزایمر بخشی از روند طبیعی پیری نیست، اما با افزایش سن احتمال ابتلا به آن بیشتر می‌شود. سالانه از هر هزار نفر 65 تا 74 ساله 2 نفر، از هر هزار نفر 75 تا 84 ساله 11 نفر و از هر هزار نفر بالای 85 سال 37 نفر به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند.
سابقه خانوادگی و ژنتیک
خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در افرادی که بستگان درجه یک‌شان (والدین یا خواهر و برادر) مبتلا به این بیماری است، بیشتر می‌باشد. بیشتر مکانیسم‌های ژنتیکی بیماری آلزایمر در خانواده‌ها تا حد زیادی غیرقابل توضیح است و عوامل ژنتیکی پیچیده هستند.
یکی از عوامل ژنتیکی شناخته شده نوعی از ژن آپولیپوپروتئین E (APOE) است. تغییر ژن APOE e4 خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد، اما همه افراد با این تغییر ژنی به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. دانشمندان تغییرات نادری (جهش‌ها) را در سه ژن شناسایی کرده‌اند که تقریبا شخصی که یکی از آن‌ها را به ارث می‌برد به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شود. اما این جهش‌ها کمتر از یک درصد مبتلایان به بیماری آلزایمر را تشکیل می‌دهد.
سندرم داون
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند. این امر به احتمال زیاد به دلیل وجود سه نسخه از کروموزوم 21 در مبتلایان به سندرم داون و در نتیجه وجود سه نسخه از ژن پروتئینی است که منجر به ایجاد بتا آملوئید می‌شود. نشانه‌ها و علائم بیماری آلزایمر در افراد مبتلا به سندرم داون 10 تا 20 سال زودتر از افراد عادی ظاهر می‌شود.
جنسیت
به نظر می‌رسد تفاوت اندکی در خطر ابتلای زنان و مردان وجود دارد. اما، در کل تعداد زنان مبتلا به بیماری آلزایمر بیشتر است، زیرا عموما بیشتر از مردان عمر می‌کنند.
اختلال شناختی خفیف
اختلال شناختی خفیف (MCI) کاهش در حافظه یا سایر مهارت‌های ذهنی می‌باشد که بیشتر از چیزی است که نسبت به سن فرد انتظار داریم، اما این کاهش مانع عملکرد فرد در محیط‌های اجتماعی و کاری نمی‌شود.
خطر ابتلا به دمانس افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف بسیار بالاست. تشخیص اختلال شناختی خفیف فرد را قادر می‌سازد تا بر تغییرات سالم در سبک زندگی تمرکز کند، راهکارهایی را برای جبران کاهش حافظه توسعه دهد و به‌طور منظم برای کنترل علائم به پزشک مراجعه کند.
سابقه ضربه مغزی
خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در افرادی که دچار ضربه مغزی شدیدی شده‌اند، بیشتر است.
الگوی خواب ضعیف
تحقیقات نشان داده‌اند که الگوی خواب ضعیف مانند سخت به خواب‌رفتن یا در خواب‌ماندن با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر همراه است.
سبک زندگی و سلامت قلبی
تحقیقات نشان داده‌اند که عوامل خطر مرتبط با بیماری قلبی ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در سالمندان را نیز افزایش دهند. این عوامل خطر عبارتند از:
- ورزش نکردن
- چاقی
- مصرف سیگار یا قرارگرفتن در معرض دود سیگار
- فشارخون بالا
- کلسترول بالا
- دیابت نوع دو کنترل‌نشده
همه‌ی این عوامل قابل اصلاح اند. بنابراین، تغییر عادات زندگی می‌تواند تا حدودی خطر ابتلا را تغییر دهد. برای مثال، ورزش منظم و رژیم غذایی سالم و کم‌چرب و غنی از میوه و سبزیجات با کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر همراه است.
یادگیری مادام العمر و تعامل اجتماعی
مطالعات ارتباطی بین فعالیت‌های تحریک‌کننده ذهنی و اجتماعی در طول زندگی و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر یافتند. سطح تحصیلات پایین (کمتر از تحصیلات دبیرستانی) عامل خطری برای بیماری آلزایمر در سالمندان است.
علائم آلزایمر در سالمندان
از دست دادن حافظه اصلی‌ترین علامت بیماری آلزایمر است. نشانه اولیه این بیماری معمولا به سختی به یاد آوردن وقایع یا مکالمات اخیر است. با پیشرفت بیماری، اختلالات حافظه شدیدتر شده و سایر علائم ظاهر می‌شوند. در ابتدا ممکن است فرد مبتلا به بیماری آلزایمر از داشتن مشکل در به یاد آوردن مسائل و سازماندهی افکار آگاه باشد. ممکن است اعضای خانواده یا دوستان بیشتر متوجه بدتر شدن علائم باشند.
تغییرات مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر منجر به مشکلات زیر می‌شود:
حافظه
همه افراد گهگاهی دچار افت حافظه می‌شوند. طبیعی است که جای کلیدهایتان یا اسم آشنایی را فراموش کنید. اما از دست دادن حافظه ناشی از بیماری آلزایمر ادامه‌دار بوده و بدتر می‌شود و بر توانایی عملکرد فرد در محل کار یا خانه تاثیر می‌گذارد.
افراد مبتلا به بیماری آلزایمر ممکن است:
- جملات و سوالات را بارها تکرار کنند.
- مکالمات، ملاقات و وقایع را فراموش کنند و بعدا به یاد نیاورند.
- وسایل خود را در جای اشتباه و معمولا مکان‌های غیرمنطقی قرار دهند.
- در مکان‌های آشنا گم شوند.
- سرانجام اسم اعضای خانواده و کارهای روزمره را فراموش کنند.
- در یافتن کلمه مناسب برای مشخص‌کردن اشیا، بیان افکار و شرکت در گفتگوها مشکل داشته باشند.
تفکر و استدلال
بیماری آلزایمر تفکر و تمرکز را دشوار می‌کند، مخصوصا درمورد مفاهیم انتزاعی مانند اعداد. کارهای چندگانه دشوار است و ممکن است بیماران آلزایمری در مدیریت امور مالی و چک‌ها و پرداخت به موقع صورتحساب‌ها دچار مشکل شوند. این مشکلات ممکن است منجر به ناتوانی در تشخیص و کار با اعداد شود.
قضاوت و تصمیم‌گیری
توانایی تصمیم‌گیری و قضاوت منطقی در شرایط روزمره کاهش می‌یابد. برای مثال، ممکن است فرد در تعاملات اجتماعی انتخاب‌های نامناسب یا غیرمعمول بگیرد یا لباس‌هایی بپوشد که مناسب آب و هوا نیست. ممکن است واکنش مناسب و موثر به مشکلات روزمره مانند سوختن غذا روی اجاق گاز یا شرایط رانندگی غیرمنتظره برای بیماران آلزایمری سخت‌تر باشد.
برنامه‌ریزی و اجرای کارهای روزمره
فعالیت‌های روزانه که به مراحل پی در پی نیاز دارند، مانند برنامه‌ریزی و پختن غذا یا انجام بازی مورد علاقه، با پیشرفت بیماری سخت‌تر می‌شوند. در نهایت، افراد مبتلا به بیماری آلزایمر پیشرفته ممکن است نحوه انجام کارهای ساده مانند لباس‌پوشیدن یا حمام‌کردن را فراموش کنند.
تغییر شخصیت و رفتار
تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر رخ می‌دهد می‌تواند بر خلق و خوی و رفتار تاثیر بگذارد. مشکلات در این زمینه عبارتند از:
- افسردگی
- بی‌احساسی
- انزوا اجتماعی
- نوسانات خلقی
- بی‌اعتمادی به دیگران
- عصبانیت و پرخاشگری
- تغییر عادات خواب
- سرگردان بودن
- از دست دادن خویشتن‌داری
- توهم: مانند باور به اینکه چیزی به سرقت رفته است.
سردرگمی در زمان و مکان
برای مثال، بیماران آلزایمری فراموش می‌کنند که کجا هستند و چگونه آنجا آمده‌اند.
مشکل در درک تصاویر بصری و روابط فضایی
افراد مبتلا به بیماری آلزایمر در خواندن یا تشخیص فواصل مشکل دارند.
مهارت‌های محفوظ
بسیاری از مهارت‌های مهم برای مدت طولانی‌تری حفظ می‌شوند؛ حتی در صورتی که علائم بدتر شوند. مهارت‌های حفظ‌شده شامل خواندن یا گوش‌دادن به کتاب‌ها، تعریف و یادآوری داستان‌ها، خوانندگی، گوش‌دادن به موسیقی، رقصیدن، نقاشی کشیدن یا انجام کارهای هنری است.
این توانایی‌ها به مدت طولانی‌تری حفظ می‌شوند، زیرا توسط بخش‌هایی از مغز کنترل می‌شوند که در مراحل آخر بیماری آلزایمر تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
عوارض بیماری آلزایمر چیست
از دست دادن حافظه و زبان، اختلال در قضاوت و سایر تغییرات شناختی ناشی از بیماری آلزایمر می‌تواند درمان سایر مشکلات سلامتی را دشوار کند. بیماران آلزایمری ممکن است نتوانند:
- احساس درد را بیان کنند.
- علائم سایر بیماری‌ها را گزارش دهند.
- برنامه درمانی مشخص‌شده را دنبال کنند.
- عوارض جانبی داروها را توصیف کنند.
با پیشرفت بیماری آلزایمر به مراحل آخر، تغییرات مغز بر عملکردهای جسمی مانند بلع، تعادل و کنترل روده و مثانه تاثیر می‌گذارد. این تاثیرات می‌تواند آسیب‌پذیری در مقابل مشکلات سلامتی دیگر را افزایش دهد، مانند:
- ورود غذا و مایعات به ریه‌ها (آسپیراسیون)
- پنومونی و سایر عفونت‌ها
- افتادن
- شکستگی
- زخم بستر
- سوءتغذیه یا کم‌آبی بدن
مراحل بیماری آلزایمر چیست
بیماری آلزایمر خفیف
با پیشرفت بیماری آلزایمر در سالمندان حافظه بیشتر از بین می‌رود و فرد مشکلات شناختی دیگری را تجربه می‌کند. مشکلات می‌تواند شامل سرگردانی و گم‌شدن، مشکل در مدیریت پول و پرداخت صورتحساب‌ها، تکرارکردن سوالات، طولانی‌شدن مدت زمان انجام کارهای روزانه و تغییرات شخصیتی و رفتاری باشد. بیماری اغلب در این مرحله شناخته می‌شود.
بیماری آلزایمر متوسط
در این مرحله، آسیب در نواحی از مغز که زبان، استدلال، پردازش حسی و افکار آگاه را کنترل می‌کنند، رخ می‌دهد. از دست دادن حافظه و سردرگمی بدتر می‌شود و مشکل در شناخت خانواده و دوستان شروع می‌شود. افراد ممکن است قادر به یادگیری چیزهای جدید، انجام کارهای چند مرحله‌ای مانند پوشیدن لباس یا مقابله با موقعیت‌های جدید نباشند. علاوه‌براین، بیماران در این مرحله ممکن است دچار توهم، هذیان و پارانویا شوند و رفتارهای بدون اراده و بی‌فکر داشته باشند.
بیماری آلزایمر شدید
در نهایت، پلاک‌ها و کلافه‌ها در سراسر مغز گسترش می‌یابند و بافت مغز به‌طور قابل توجهی کوچک می‌شود. افراد مبتلا به بیماری آلزایمر شدید نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند و برای مراقبت از خود کاملا به دیگران وابسته اند. در مراحل آخر قبل از مرگ ممکن است فرد بیشتر اوقات یا همیشه در تخت‌خواب به سر برد.
جلوگیری از آلزایمر در سالمندان
بیماری آلزایمر بیماری قابل پیشگیری نیست. با این حال، تعدادی از عوامل خطر این بیماری قابل تغییر است. شواهد نشان می‌دهد که تغییر در رژیم غذایی، ورزش و عادات (گام‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی) ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر اختلالات ایجادکننده دمانس را نیز کاهش دهد. مواردی که خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در سالمندان را کاهش می‌دهند عبارتند از:
- ترک سیگار
- تحرک: مطالعات بسیاری نشان می‌دهند که تحرک از طریق افزایش جریان خون به مغز، بهبود استفاده مغز از اکسیژن و گلوکز و ایجاد عروق خونی در مغز ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش دهد.
- رژیم مدیترانه‌ای: منظور از رژیم مدیترانه‌ای پروتئین بدون چربی، حداقل مقدار گوشت قرمز، میوه و سبزیجات فراوان، غلات سبوس‌دار و روغن زیتون است. مطالعات نشان داده‌اند که این رژیم غذایی صرف‌نظر از میزان فعالیت فیزیکی و مشکلات قلبی و عروقی، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش دهد.
- به چالش کشیدن مغز: مطالعات نشان داده است که در افرادی که از نظر ذهنی و اجتماعی فعال هستند، احتمال ایجاد دمانس (زوال عقلی) کمتر است. فعالیت‌های مورد نظر برای به چالش کشیدن مغز شامل یادگیری زبان جدید، خواندن کتاب‌های چالش‌برانگیز و یادگیری نواختن ساز موسیقی است.
- محافظت از سر: یکی از عوامل خطر ابتلا به بیماری آلزایمر آسیب تروماتیک مغز است، به‌ویژه ضربه مغزی مکرر. می‌توانید با بستن کمربند ایمنی هنگام رانندگی یا در هر وسیله نقلیه موتوری و استفاده از کلاه ایمنی در فعالیت‌های مختلف مانند دوچرخه‌سواری، اسب‌سواری، استفاده از موتورسیکلت، استفاده از اسکیت‌بورد و بازی‌های ورزشی تماسی مانند فوتبال، اسکی و اسنوبورد خطر آسیب تروماتیک مغز را کاهش دهید.
تشخیص بیماری آلزایمر
مولفه‌ی اصلی ارزیابی تشخیصی علائمی است که خود فرد گزارش می‌دهد و اطلاعاتی که اعضای خانواده و دوستان نزدیک درمورد علائم و تاثیرشان بر زندگی روزمره فرد ارائه می‌دهند. علاوه‌براین، تشخیص بیماری آلزایمر مبنی بر آزمایشاتی است که پزشک برای ارزیابی حافظه و توانایی‌های ذهنی انجام می‌دهد.
تست‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری می‌توانند سایر دلایل احتمالی را رد کنند و به پزشک در تشخیص بهتر بیماری ایجادکننده علائم دمانس کمک کنند.
کل مجموعه ابزارهای تشخیصی طراحی شده‌اند تا دمانس را شناسایی کرده و به‌طور دقیق تعیین کنند که آیا علت دمانس بیماری آلزایمر است یا سایر بیماری‌ها دخیل‌اند. بیماری آلزایمر می‌تواند بعد از مرگ با اطمینان کامل تشخیص داده شود؛ هنگامی که در بررسی میکروسکوپیک مغز، پلاک‌ها و کلافه‌های اختصاصی مشاهده شوند.
تست آلزایمر
تست‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:
معاینات فیزیکی و عصبی
پزشک معاینات فیزیکی انجام می‌دهد و با معاینه موارد زیر سلامت عصبی را ارزیابی می‌کند:
- رفلکس‌ها
- تون و قدرت عضلانی
- توانایی بلندشدن از صندلی و راه‌رفتن در اتاق
- حس بینایی و شنوایی
- هماهنگی
- تعادل
تست‌های آزمایشگاهی
آزمایش خون می‌تواند به پزشک کمک کند تا سایر علل احتمالی از دست رفتن حافظه و سردرگمی مانند اختلالات تیروئیدی و کمبود ویتامین‌ها را رد کند.
وضعیت ذهنی و تست‌های عصبی-روانی
پزشک ممکن است برای ارزیابی حافظه و سایر توانایی‌های ذهنی، تست‌های کم یا بسیار گسترده‌ای را انجام دهد. انواع طولانی‌تر تست‌های عصبی-روانی ممکن است جزئیات بیشتری را درمورد عملکرد ذهنی فرد در مقایسه با افراد هم سن و هم سطح تحصیلات در اختیار پزشک قرار دهند. همچنین، این تست‌ها برای پیگیری پیشرفت علائم در آینده مهم هستند.
تصویربرداری از مغز
در حال حاضر تصویربرداری از مغز عمدتا برای مشخص‌کردن ناهنجاری‌های قابل مشاهده مرتبط با بیماری‌های غیر از بیماری آلزایمر مانند سکته مغزی، تروما یا تومورها به کار می‌رود که ممکن است باعث تغییر شناختی شوند. ابزارهای تصویربرداری جدید به پزشکان کمک می‌کنند تا تغییرات مغزی خاص ناشی از بیماری آلزایمر را تشخیص دهند.
تصویربرداری از ساختارهای مغزی شامل موارد زیر است:
- تصویربرداری تشدیدشده مغناطیسی (MRI): در MRI از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌شود. اسکن MRI در درجه اول برای رد سایر بیماری استفاده می‌شود. اگرچه MRI ممکن است کوچک‌شدن مغز را نشان دهد، اما در حال حاضر اطلاعات ارزش تشخیصی ندارند.
- توموگرافی کامپیوتری (CT): CT اسکن، تکنولوژی اشعه ایکس تخصصی، تصاویر مقطعی از مغز ایجاد می‌کند. در حال حاضر این روش عمدتا برای رد تومورها، سکته مغزی و آسیب‌دیدگی سر به کار می‌رود.
تصویربرداری از روند بیماری با توموگرافی با نشر پوزیترون (PET) قابل انجام است. در طول PET اسکن، ماده رادیواکتیو ضعیف به خون تزریق می‌شود تا ویژگی‌های خاص مغز را نشان دهد. تصویربرداری PET شامل موارد زیر است:
- PET اسکن فلورودئوکسی گلوکز (FDG): این نوع PET اسکن نواحی از مغز را نشان می‌دهد که متابولیسم مواد مغذی ضعیف است. شناسایی الگوی دژنراسیون (نواحی با متابولیسم پایین) می‌تواند به تمایز بیماری آلزایمر و سایر انواع دمانس کمک کند.
- تصویربرداری PET آملوئید: می‌تواند میزان تجمع آملوئید مغز را اندازه‌گیری کند. این نوع تصویربرداری در درجه اول برای تحقیقات به کار می‌رود، اما ممکن است درصورت ابتلای فرد به علائم غیرمعمول یا زودرس دمانس نیز مورد استفاده قرار گیرد.
- تصویربرداری PET تاو: میزان کلافه‌های نوروفیبریلاری مغز را اندازه‌گیری می‌کند و تنها در تحقیقات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در شرایط ویژه مانند پیشرفت سریع دمانس یا علائم زودرس دمانس ممکن است سایر تست‌ها برای اندازه‌گیری بتا آملوئید یا پروتئین تاو غیرطبیعی در مایع مغزی-نخاعی استفاده شود.
تست‌های تشخیصی آینده
محققان روی تست‌هایی کار می‌کنند که می‌توانند شواهد بیولوژیکی روند بیماری در مغز را اندازه‌گیری کنند. این تست‌ها ممکن است دقت تشخیص را بهبود بخشد و تشخیص زودرس را قبل از شروع علائم ممکن سازد.
تست ژنتیکی عموما برای ارزیابی معمول بیماری آلزایمر توصیه نمی‌شود، مگر در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری آلزایمر زودرس دارند. مراجعه به مشاوران ژنتیکی برای مشورت درمورد خطرات و مزایای تست ژنتیکی قبل از انجام هرگونه تستی توصیه می‌شود.
درمان آلزایمر چیست
داروی آلزایمر
داروهای فعلی بیماری آلزایمر می‌توانند به بهبود علائم حافظه و سایر تغییرات شناختی برای مدتی کمک کنند. در حال حاضر دو نوع دارو برای درمان علائم شناختی به کار می‌رود:
- مهارکننده‌های کولین استراز: این داروها از طریق تقویت ارتباطات سلول به سلول با حفظ پیام‌رسان شیمیایی که در بیماری آلزایمر در مغز کاهش می‌یابد، عمل می‌کنند. میزان بهبود متوسط است. همچنین، مهارکننده‌های کولین استراز علائم عصبی-روانی مانند اضطراب و افسردگی را بهبود می‌بخشند. مهارکننده‌های کولین استراز که معمولا تجویز می‌شوند شامل دونپزیل، گالانتامین و ریواستیگمین است. از عوارض اصلی این داروها می‌توان به اسهال، تهوع، بی‌اشتهایی و اختلالات خواب اشاره کرد. در افراد مبتلا به اختلالات هدایتی قلب، عوارض جدی ممکن است شامل آریتمی قلبی باشد.
- ممانتین: این دارو در شبکه ارتباطی سلول‌های مغزی دیگر عمل می‌کند و پیشرفت علائم را در بیماری آلزایمر متوسط تا شدید کاهش می‌دهد. گاهی این دارو در ترکیب با مهارکننده کولین استراز استفاده می‌شود. عوارض جانبی نسبتا نادر این دارو شامل سرگیجه و سردرگمی است.
گاهی اوقات ممکن است داروهای دیگری مانند ضدافسردگی‌ها برای کمک به کنترل علائم رفتاری ناشی از بیماری آلزایمر تجویز شوند.
زندگی با بیماری آلزایمر در سالمندان
زندگی با بیماری آلزایمر در سالمندان به معنای زندگی سالم و حفظ فعالیت‌های فیزیکی تا حد امکان است.
داشتن تیم مراقبتی
داشتن تیم پزشکی شامل متخصصان پزشکی، متخصصان سلامت روانی، کاردرمانگر، گفتاردرمانگر، فیزیوتراپیست، متخصص تغذیه و… برای کمک به مدیریت بیماری بهترین کار است.
درمان علائم عصبی و روانی
با پزشک‌تان درمورد روش‌های کنترل علائمی مانند اضطراب و افسردگی از طریق دارو یا بدون دارو صحبت کنید.
برنامه ورزشی
مطالعات بی‌شماری نشان داده‌اند که فعالیت فیزیکی منظم نه‌تنها در برابر بیماری آلزایمر محافظت می‌کند، بلکه پیشرفت آن را نیز کند می‌کند (احتمالا از طریق تولید هورمون استرس که از مغز در برابر تغییرات حافظه حفاظت می‌کند).
خواب شبانه کافی
کمبود خواب ممکن است پیشرفت بیماری آلزایمر در سالمندان را تسریع کند. بنابراین، مهم است که خواب مناسب و کافی داشته باشید. این بدان معناست که از اتاق خواب فقط برای خوابیدن استفاده کنید، تا حد امکان اتاق را تاریک و ساکت کنید، تمرینات روتینی برای آماده‌شدن برای خواب داشته باشید و هر روز در ساعات مشخصی بخوابید و بیدار شوید.
برای مقابله با بیماری آلزایمر به خودتان فرصت دهید
اطلاع از ابتلا به بیماری دژنریتیو مانند بیماری آلزایمر ممکن است برای شما و خانواده‌تان دشوار باشد.
تغذیه
افراد مبتلا به بیماری آلزایمر ممکن است غذاخوردن را فراموش کنند، علاقه‌ای به تهیه غذا نداشته باشند یا ترکیب سالمی از مواد غذایی را مصرف نکنند. همچنین، ممکن است نوشیدن کافی مایعات را فراموش کرده و دچار کم‌آبی و یبوست شوند. موارد زیر برای مبتلایان به بیماری آلزایمر توصیه می‌شود:
- گزینه‌های سالم: گزینه‌های غذایی سالم که بیماران آلزایمری دوست دارند و می‌توانند بخورند، تهیه کنید.
- آب و سایر نوشیدنی‌های سالم: توجه کنید که بیمار آلزایمری روزانه چندین لیوان مایعات بنوشد. بیماران آلزایمری باید از نوشیدنی‌های کافئین‌دار پرهیز کنند، زیرا می‌توانند بی‌قراری را افزایش دهند، در خواب اختلال ایجاد کنند و منجر به نیاز مکرر به ادرارکردن شوند.
- نوشیدنی‌های پرکالری و سالم: می‌توانید میلک‌شیک‌هایی با پودر پروتئین یا اسموتی‌هایی با طعم مورد علاقه بیمار آلزایمری درست کنید. این گزینه به‌ویژه هنگامی که غذاخوردن برای فرد آلزایمری دشوار می‌شود، اهمیت دارد.