همانطور که می‌دانید ویتامین‌ها و مواد مغذی برای سلامت میانسالان ضروری هستند. بنابراین باید آنها را به مصرف روزانه مولتی ویتامین ترغیب کنیم.
محققان دریافتند که بیش از 20 درصد افراد بالای 50 سال به کمبود ویتامین B12 مبتلا هستند که این کمبود با افزایش سن شدت می‌یابد. این موضوع جدی و شایع معمولاً تا زمانی‌که مشکلات قابل توجهی را سبب نشود، نادیده گرفته می‌شود.
اما با دانستن علائم و عوامل خطر بیماری کمبود ویتامین B12 می‌توان آن را تشخیص داد و برای درمان اقدام کرد. در صورتی‌که قبل از بروز آسیب‌های جدی و دائمی روند درمانی آغاز شود، درمان آسان‌تر و مؤثرتر خواهد بود.
کمبود ویتامین B12 چه آسیب‌هایی را در میانسالان سبب می‌شود؟
ویتامین B12 (کوبالامین) برای تولید گلبول قرمز خون ضروری است و همچنین به حفظ عملکرد درست سلول‌های عصبی کمک می‌کند. درصورتی‌که بدن به میزان کافی ویتامین B12 دریافت نکند، فرد به مشکلات سلامتی مرتبط با گلبول قرمز و سلول‌های عصبی مبتلا می‌شود. برخی از بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامین B12 عبارتند از:
1. آنمی (کم خونی). کم خونی به معنای پایین بودن سطح گلبول قرمز در خون است. گلبول قرمز اکسیژن را در خون جابه‌جا می‌کند. بنابراین کم خونی می‌تواند خستگی یا تنگی نفس را در پی داشته باشد. تجزیه گلبول‌های قرمز ناقص نیز منجر به زردی (یرقان) می‌شود.
2. نوروپاتی. در این بیماری عصب‌ها کار خود را به درستی انجام نمی‌دهند. این بیماری علائم مختلفی همچون بی‌حسی، گزگز، سوزش، عدم تعادل و به سختی راه رفتن را دارا می‌باشد.
3.نقص شناختی. زمانی‌که در عملکرد سلول‌های عصبی مغز اختلال ایجاد شود، این بیماری بروز می‌کند. این بیماری می‌تواند مشکلات حافظه، تحریک پذیری و حتی زوال عقل را سبب شود.
فقر ویتامین B12 ممکن است کم خونی کشنده را در پی داشته باشد. کم خونی کشنده به این معناست که بدن در اثر عدم توانایی ساخت فاکتور داخلی دچار کمبود ویتامین B12 شده است. بدن برای جذب ویتامین B12 به فاکتور داخلی نیاز دارد. کمبود این فاکتور سبب کاهش میزان ویتامینB12 در بدن می‌شود. کمبود این ویتامین اغلب با کم خونی همراه است. اما گاهی مشکلات عصبی و مغزی ناشی از این کمبود زودتر بروز می‌کنند.
برای اینکه درک بهتری از کاهش میزان ویتامین B12 در میانسالی داشته باشید بهتر است اول به نحوه جذب، پردازش و تجزیه این ویتامین توسط بدن پی ببریم.
گوشت و مواد لبنی منابع طبیعی ویتامین B12 هستند. امروزه می‌توان با مصرف مکمل و مولتی ویتامین نیاز بدن به این ویتامین را تأمین کرد. مقدار مصرف روزانه توصیه شده این ویتامین برای بزرگسالان 4/2 میکروگرم است. محققان دریافتند که یک رژیم غذایی غربی حاوی 7-5 میکروگرم و یک مولتی ویتامین معمولا حاوی 25_12 میکروگرم ویتامین B12 است.
زمانی که ویتامین B12 وارد بدن می‌شود اسیدها و آنزیم‌های معده و روده کوچک آن را تجزیه می‌کنند. ویتامین B12 تجزیه شده توسط روده کوچک جذب و در بدن به ویژه کبد ذخیره می‌شود.
ذخیره این ویتامین در کبد می‌تواند تا چند سال تأمین کننده نیاز بدن باشد. اگرچه ویتامین B12 برای بدن حیاتی است اما نیاز روزانه بدن به آن بسیار اندک است. در واقع اگر یک فرد سالم از مصرف این ویتامین خودداری کند چندین سال بعد ذخیره این ویتامین به اتمام می‌رسد و علائم بروز می‌کنند.
چرا ویتامین B12 تأثیر ویژه‌ای بر روی بدن میانسالان دارد؟
با افزایش سن توانایی بدن در جذب ویتامین B12 کاهش می‌یابد. چراکه در دوره میانسالی اغلب افراد به مشکلات اسیدها و آنزیم‌های تجزیه کننده این ویتامین در معده دچار می‌شوند.
شایع‌ترین عواملی که در میانسالی سبب کاهش میزان ویتامین B12 می‌شوند عبارتند از:
- کاهش سطح اسید معده که در اثر ضعیف شدن پوشش معده یا مصرف برخی داروها بروز می‌کند.
- مصرف داروهایی همچون متفورمین (برای درمان دیابت) که با جذب ویتامین B12 تداخل دارند.
- مصرف الکل که معده را تحریک می‌کند. گاهی تحریک معده به رژیم غذایی ضعیف مربوط است.
- عمل‌های جراحی که در آنها بخش‌هایی (یا کل) از معده و روده کوچک برداشته می‌شود.
- هر مشکلی که مانع جذب این ویتامین در معده یا روده کوچک شود مثل بیماری کرون.
چرا کمبود ویتامین B12 اغلب در میانسالان نادیده گرفته می‌شود؟
خستگی، کم خونی، نوروپاتی، مشکلات حافظه و اختلال در راه رفتن علائم مشترک بین بیماری کمبود ویتامین B12 و سایر بیماری‌های دوره میانسالی هستند و همین موضوع سبب شده که بررسی، تشخیص و درمان این بیماری نادیده گرفته شود.
همچنین کمبود ویتامین B12 بسیار آهسته بروز می‌کند و افراد برای مدتی به کمبود خفیف آن مبتلا هستند. در این بازه زمانی میانسالان به ندرت علائم قابل توجهی را تجربه می‌کنند و یا گاهی این علائم به دیگر بیماری‌های مزمن نسبت داده می‌شوند.
به مرور زمان این کمبود شدت می‌یابد. گاهی دلایل متعددی برای بروز خستگی و مشکلات حرکتی وجود دارد. پس بهتر است تمام عوامل مؤثر و شدت بخش بیماری مانند کمبود ویتامین را بررسی و درمان کرد.
برخلاف بسیاری از بیماری‌های دوره میانسالی کمبود ویتامین B12 تقریباً قابل درمان است. تنها باید از تشخیص این بیماری و روند درمان آن اطمینان حاصل کرد. در واقع باید مطمئن شد که روش درمانی به کار گرفته شده سبب افزایش سطح این ویتامین در بدن می‌شود و سپس باید آن را ثابت نگه داشت.
میزان ویتامین B12 در چه افرادی باید مرتباً بررسی شود؟
میانسالان مبتلا به مشکلات سلامتی که ممکن است علت بروز آنها کاهش سطح این ویتامین باشد باید آزمایشات مربوطه را انجام دهند.
درصورتی‌که حافظه، عملکرد مغز، نوروپاتی و راه رفتن شما دچار اختلال شد، حتماً میزان ویتامین B12 خون را مورد بررسی قرار دهید.
اگر والدین شما به هر یک از عوامل خطر این بیماری مبتلا هستند برای اطمینان از مبتلا نبودن به کمبود خفیف ویتامین B12 به طور منظم آزمایشات لازم را انجام دهید.
به عنوان مثال اگر والدین‌تان گیاه خوار هستند یا از بیماری‌های مرتبط با معده، پانکراس و روده رنج می‌برند باید به طور منظم میزان ویتامین B12 بدن خود را بسنجید. همچنین در صورتی‌که والدین شما برای مدت زمان طولانی از داروهای کاهش اسید معده استفاده می‌کنند بهتر است در بازه‌های زمانی معین برای انجام آزمایشات تشخیصی مرتبط اقدام کنید.
تشخیص و درمان کمبود ویتامین B12 چگونه است؟
اولین مرحله تشخیص کمبود ویتامین B12 در بدن بررسی سطح سرمی این ویتامین از طریق آزمایش خون است. از آنجایی که کمبود فولات نیز این نوع کم خونی (کم‌خونی مگالوبلاستیک که در آن به دلیل کمبود ویتامین B12 یا فولات اندازه گلبول‌های قرمز بزرگتر از حد طبیعی می‌شود.) را سبب می‌شود. پزشکان علاوه‌بر بررسی سطح ویتامین B12 ، میزان فولات را نیز مورد بررسی قرار می‌دهند. البته کمبود فولات چندان شایع نیست.
این احتمال وجود دارد که فرد به کمبود شدید ویتامین B12 مبتلا باشد اما هیچ نشانه‌ای از کم خونی در آزمایشات او دیده نشود. اگر پزشک به دلیل سطح نرمال گلبول‌های قرمز در آزمایش کمبود این ویتامین از شما خواست که آزمایش خود را چندین بار تکرار کنید این مقاله را به او نشان دهید. گاهی آزمایش نشان می‌دهد که میزان این ویتامین در خون لب مرز است در چنین شرایطی معمولاً پزشک برای تشخیص بهتر و دقیق‌تر از بیمار می‌خواهد که آزمایش تأییدی را انجام دهد. درصورت ابتلا به این بیماری میزان اسیدی به نام متیل مالونیک در خون بیشتر از حد معمول خواهد بود.
اگر آزمایشات خون کمبود ویتامین B12 را تأیید کنند، پزشکان برای تأمین نیاز بدن بیمار مکمل‌های این ویتامین را تجویز می‌کنند. ممکن است پزشک به منظور پی بردن به علت بروز این بیماری انجام دیگر آزمایشات را توصیه کند.
درمان معمول کمبود شدید ویتامین B12 تزریق عضلانی این ویتامین به میزان 1000 میلی گرم است. این روش با مشکلات جذب این ویتامین در معده و روده روبه‌رو نخواهد بود.
مطالعات نشان می‌دهند که مصرف خوراکی این ویتامین با دوز بالا نیز منجر به افزایش میزان این ویتامین می‌شود. چراکه مصرف دوز بالا ضعف جذب را جبران می‌کند. البته تزریق عضلانی در مقایسه با درمان خوراکی اثرگذاری سریع‌تری دارد. به همین دلیل درمان خوراکی در مراحل ابتدایی درمان روش چندان مناسبی نیست و معمولاً برای تثبیت میزان این ویتامین در بدن از این روش استفاده می‌شود.
اغلب میانسالان درمان خوراکی را به تزریق منظم ویتامین B12 ترجیح می‌دهند. میانسالان باید مصرف روزانه مکمل‌های این ویتامین را در برنامه خود جای دهند. گاهی مصرف منظم دارو برای این افراد کار دشواری است در چنین مواردی بهترین گزینه تزریق منظم ویتامین B12 است.
برخلاف دیگر ویتامین‌ها مصرف بیش از حد این ویتامین هیچ عارضه جانبی را در پی ندارد و حالت سمی را در بدن ایجاد نمی‌کند.
درصورتی‌که والدین شما تحت درمان کمبود ویتامین B12 هستند جای هیچ نگرانی نیست. تنها باید آزمایشات مربوطه را در زمان مقرر انجام داد و از افزایش سطح این ویتامین در بدن اطمینان حاصل کرد و همچنین دیگر اعضاء خانواده باید با مراجعه به پزشک برای حفظ سطح نرمال این ویتامین در خون اقدام کنند تا مانع بروز کمبود ویتامین B12 در آینده شوند.