کلسترول ماده‌ای مومی است که در خون شما یافت می‌شود. بدن شما برای ساخت سلول‌های سالم به کلسترول نیاز دارد، اما مقادیر بالای کلسترول می‌تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
کلسترول بالا می‌تواند رسوبات چربی در رگ‌های خونی ایجاد کند. در نهایت، این رسوبات رشد می‌کنند و عبور جریان خون کافی در عروق را دشوار می‌کند. گاهی اوقات این رسوبات می‌توانند به طور ناگهانی شکسته شده و لخته‌ای ایجاد کنند که باعث حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
کلسترول بالا می‌تواند ارثی باشد، اما اغلب نتیجه انتخاب سبک زندگی ناسالم است که همین باعث می‌شود قابل پیشگیری و درمان باشد. رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و گاهی دارو می‌تواند به کاهش کلسترول بالا کمک کند.
علائم کلسترول بالا چیست
کلسترول بالا هیچ علامتی ندارد. انجام آزمایش خون تنها راه تشخیص آن است.
مراجعه به پزشک
از دکتر خود بپرسید که آیا باید آزمایش کلسترول بدهید یا خیر. کودکان و بزرگسالان فاقد هرگونه خطر ابتلا به بیماری قلبی، معمولاً یک‌بار در سنین 9 تا 11 سالگی و مجدداً در سنین 17 تا 19 سالگی آزمایش می‌شوند. آزمایش مجدد برای بزرگسالان بدون هیچ عامل خطر بیماری قلبی، معمولاً هر پنج سال انجام می‌شود.
اگر نتایج آزمایش شما در حد مطلوبی نیست، ممکن است پزشک انجام آزمایش‌های مکرر را توصیه کند. اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا، بیماری قلبی یا سایر عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، دیابت یا فشار خون بالا دارید، ممکن است پزشک انجام آزمایشات مکررتری را نیز به شما پیشنهاد دهد.
علت چربی خون بالا چیست
کلسترول از طریق خون جا به جا می‌شود و به پروتئین‌ها متصل می‌شود. به این ترکیب پروتئین‌ها و کلسترول، لیپوپروتئین گفته می‌شود. براساس آنچه لیپوپروتئین حمل می‌کند، انواع مختلفی از کلسترول وجود دارد. شامل:
- لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL). LDL یا کلسترول “بد”، ذرات کلسترول را به بدن منتقل می‌کند. کلسترول LDL در دیواره عروق شما جمع شده و عروق را سفت و تنگ می‌کند.
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL). HDL یا کلسترول “خوب” کلسترول اضافی را گرفته و دوباره به کبد می‌برد.
سنجش پروفایل لیپیدی همچنین به طور معمول‌تری گلیسیریدها (نوعی چربی در خون) را نیز اندازه گیری می‌کند. داشتن سطح تری گلیسیرید بالا نیز می‌تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
عواملی قابل کنترل مانند کم تحرکی، چاقی و رژیم غذایی ناسالم، باعث کلسترول بالا و HDL پایین می‌شوند. عوامل غیرقابل کنترل نیز ممکن است نقش داشته باشند. به عنوان مثال، ترکیب ژنتیکی شما ممکن است سلول‌ها را در از بین بردن کلسترول LDL از خون به طور موثر باز دارد یا باعث شود که کبد کلسترول زیادی تولید کند.
عوامل خطر چربی خون بالا چیست
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به کلسترول بد را افزایش دهند، عبارتند از:
- رژیم غذایی نامناسب. خوردن چربی اشباع موجود در محصولات حیوانی و چربی‌های ترانس که در برخی شیرینی‌ها و کراکرهای تجاری و پاپ کورن تولید شده با مایکروویو وجود دارد، می‌تواند سطح کلسترول را بالا ببرد. غذاهایی که کلسترول بالایی دارند، مانند گوشت قرمز و لبنیات پرچرب، نیز کلسترول را افزایش می‌دهند.
- چاقی. داشتن شاخص توده بدنی (BMI) ۳۰ یا بیشتر، شما را در معرض خطر کلسترول بالا قرار می‌دهد.
- ورزش نکردن. ورزش کردن با افزایش اندازه ذرات سازنده LDL یا کلسترول “بد”، باعث افزایش HDL یا کلسترول “خوب” بدن می‌شود که این کار باعث آسیب کمتری می‌شود.
- سیگار کشیدن. سیگار کشیدن به دیواره رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و عروق را در معرض تجمع رسوبات چربی قرار می‌دهد. سیگار کشیدن همچنین ممکن است سطح HDL یا کلسترول “خوب” شما را کاهش دهد.
- سن. از آنجا که با افزایش سن، شیمی بدن نیز تغییر می‌کند، خطر ابتلا به کلسترول بالا افزایش می‌یابد. به عنوان مثال با افزایش سن، کبد قادر به کاهش کلسترول LDL نمی‌باشد.
- دیابت. قند خون بالا منجر به افزایش سطح کلسترول خطرناکی به نام لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) و کاهش کلسترول HDL می‌شود. قند خون بالا به دیواره رگ‌های خونی نیز آسیب می‌زند.
عوارض کلسترول بالا چیست
کلسترول بالا می‌تواند باعث تجمع خطرناک کلسترول و رسوبات دیگر در دیواره عروق شود (تصلب شرایین یا آترواسکلروزیس). این رسوبات (پلاک‌ها) می‌توانند جریان خون را در شریان‌ها کاهش دهند که می‌تواند عوارضی ایجاد کند، مانند:
- درد قفسه سینه. اگر شریان‌هایی که خون قلب را تأمین می‌کنند (عروق کرونری) تحت تأثیر قرار گیرند، ممکن است درد قفسه سینه (آنژین) و سایر علائم بیماری عروق کرونری را داشته باشید.
- حمله قلبی. در صورت شکاف یا پارگی پلاک‌ها، لخته خون می‌تواند در محل پارگی پلاک ایجاد شود (جریان خون را مسدود کرده و شریان را در قسمت زیرین بهم متصل کند). اگر جریان خون در بخشی از قلب متوقف شود، دچار حمله قلبی خواهید شد.
- سکته مغزی. مشابه حمله قلبی، سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که لخته خون مانع جریان خون در بخشی از مغز شود.
پیشگیری از کلسترول بالا
همان تغییراتی در سبک زندگی سالم برای قلب که می‌تواند کلسترول را کاهش دهد، می‌تواند از ابتلا به کلسترول بالا در مراحل اول نیز جلوگیری کند. برای کمک به جلوگیری از کلسترول بالا می‌توانید:
- رژیم غذایی کم نمک و غنی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنید.
- مقدار مصرف چربی‌های حیوانی را محدود کنید و از چربی‌های خوب در حد متوسط استفاده کنید.
- وزن اضافی خود را کم کنید و وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
- سیگار کشیدن را ترک کنید.
- در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه ورزش کنید.
- از مصرف الکل اجتناب کنید.
- استرس‌تان را مدیریت کنید.
تشخیص کلسترول بالا
آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول (که به آن پانل چربی یا پروفایل لیپیدی گفته می‌شود) به طور معمول موارد زیر را گزارش می‌دهد:
- کلسترول تام
- کلسترول LDL
- کلسترول HDL
- تری گلیسیرید (نوعی چربی در خون)
برای اندازه‌گیری دقیق‌تر، تا 12 ساعت قبل از گرفتن نمونه خون، چیزی (به غیر از آب) نخورید و ننوشید.
تفسیر نتایج آزمایش کلسترول خون
در ایالات متحده، سطح کلسترول بر حسب میلی‌گرم (mg) در دسی‌لیتر (dL) خون اندازه‌گیری می‌شود. در کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی، سطح کلسترول بر حسب میلی‌مول در لیتر(mmol/L) اندازه‌گیری می‌شود. برای تفسیر نتایج آزمایش خود از این دستورالعمل‌های کلی استفاده کنید.
| کلسترول توتال (کل ایالات متحده و برخی از کشورهای دیگر) | کلسترول توتال* (کانادا و بیشتر اروپا) | نتایج |
| زیر 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | زیر 5/2 میلی‌مول در لیتر | مطلوب |
| 200-239 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | 5/2-6/2 میلی‌مول در لیتر | در مرز بالا |
| 240 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به بالا | بالاتر از 6/2 میلی‌مول در لیتر | بالا |
| LDL (ایالات متحده و برخی از کشورهای دیگر) | LDL* (کانادا و بیشتر اروپا) | نتایج |
| زیر 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | زیر 1/8 میلی‌مول در لیتر | بهترین حالت برای افرادی که بیماری قلبی یا دیابت دارند. |
| زیر 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | زیر 2/6 میلی‌مول در لیتر | برای افرادی که در معرض بیماری قلبی هستند بهینه است. |
| 100-129 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | 2/6-3/3 میلی‌مول در لیتر | در صورت عدم وجود بیماری قلبی، تقریباً بهینه است. ولی اگر بیماری قلبی وجود داشته باشد، بالا است. |
| 130-159 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | 3/4-4/1 میلی‌مول در لیتر | در صورت عدم وجود بیماری قلبی، در مرز بالا است. اگر بیماری قلبی وجود داشته باشد، بالا است. |
| 160-189 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | 4/1-4/9 میلی‌مول در لیتر | اگر بیماری قلبی نباشد، بالا است. در صورت وجود بیماری قلبی بسیار بالا است. |
| 190 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به بالا | بالاتر از 4/9 میلی‌مول در لیتر | بسیار بالا |
| HDL (ایالات متحده و برخی از کشورهای دیگر) | HDL* (کانادا و بیشتر اروپا) | نتایج |
| زیر 40 میلی‌گرم در دسی‌لیتر در مردان و زیر 50 میلی‌گرم در دسی‌لیتر در زنان | زیر 1 میلی‌مول در لیتر/زیر 1/3 میلی‌مول در لیتر | کم |
| 40-59 میلی‌گرم در دسی‌لیتر در مردان و 59-50 میلی‌گرم در دسی‌لیتر در زنان | 1-1/5 میلی‌مول در لیتر/1/5-1/3 میلی‌مول در لیتر | خوب |
| 60 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و بالاتر | بالاتر از 1/5 میلی‌مول در لیتر | ایده‌آل |
| تری گلیسیرید (ایالات متحده و برخی از کشورهای دیگر) | تری گلیسیرید *(کانادا و بیشتر اروپا) | نتایج |
| زیر 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | زیر 1/7 میلی‌مول در لیتر | مطلوب |
| 150-199 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | 1/7-2/2 میلی‌مول در لیتر | در مرز بالا |
| 200-499 میلی‌گرم در دسی‌لیتر | 2/3-5/6 میلی‌مول در لیتر | بالا |
| 500 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به بالا | بالاتر از5/6 میلی‌مول در لیتر | بسیار بالا |
* دستورالعمل‌های کانادایی و اروپایی با دستورالعمل‌های ایالات متحده تفاوت کمی دارند. این تبدیل‌ها براساس دستورالعمل‌های ایالات متحده انجام می‌شوند.
درمان کلسترول خون بالا چیست
تغییر شیوه زندگی مانند ورزش کردن و داشتن رژیم غذایی سالم اولین خط دفاعی در برابر چربی خون بالا است. اما اگر این تغییرات مهم در سبک زندگی را انجام داده باشید و سطح کلسترول همچنان بالا باشد، پزشک ممکن است تجویز دارو را توصیه کند.
انتخاب دارو یا ترکیب داروها به عوامل مختلفی از جمله عوامل خطر شخصی، سن، شرایط سلامتی و عوارض احتمالی دارو بستگی دارد. گزینه‌های انتخابی معمول عبارتند از:
- استاتین‌ها. استاتین‌ها ماده‌ای را که کبد شما برای ساخت کلسترول به آن نیاز دارد، مسدود می‌کند. این کار باعث می‌شود که کبد کلسترول را از خون خارج کند. استاتین‌ها همچنین می‌توانند به بدن کمک کنند تا کلسترول را از رسوبات جمع شده در دیواره‌های شریانی جذب کند و به طور بالقوه بیماری عروق کرونری را کاهش دهد.
گزینه‌های انتخابی شامل آتورواستاتین (لیپیتور)، فلوواستاتین (لسکولXL)، لوواستاتین (آلتوپروف)، پیتاواستاتین (لیوالو)، پروواستاتین (پراواچول)، روزوواستاتین (کرستور) و سیمواستاتین (زوکور) هستند. - رزین‌های متصل به اسید صفراوی. کبد از کلسترول برای تولید اسیدهای صفراوی (ماده ای که برای هضم غذا لازم است( استفاده می‌کند. داروهای کلستیرامین (Prevalite)، کلسیولام (Welchol) و کلستیپول (Colestid) با اتصال به اسیدهای صفراوی به طورغیرمستقیم کلسترول را کاهش می‌دهند. این امر باعث می‌شود کبد از کلسترول اضافی برای تولید اسیدهای صفراوی بیشتر استفاده کند که باعث کاهش سطح کلسترول در خون می‌شود.
- مهارکننده‌های جذب کلسترول. روده کوچک کلسترول موجود در رژیم غذایی را جذب کرده و در جریان خون آزاد می‌کند. داروی ازتیمایب (Zetia) با محدود کردن میزان جذب کلسترول در رژیم غذایی، به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. ازتیمایب را می‌توان با داروی استاتین استفاده کرد.
- داروهای تزریقی. دسته جدیدتری از داروها، معروف به مهارکننده‌های PCSK9، می‌توانند به کبد کمک کنند تا کلسترول LDL بیشتری را جذب کند (که میزان کلسترول گردش خون را کاهش می‌دهد). آلیروکوماب (Praluent) و اوولوکوماب (Repatha) ممکن است در افرادی که بیماری ژنتیکی دارند که باعث LDL بسیار زیاد می‌شود یا در افرادی که سابقه بیماری کرونر دارند و آن‌هایی که نمی‌توانند استاتین‌ها یا سایر داروهای کلسترول را تحمل کنند، استفاده شوند.
داروهایی برای تری گلیسیرید بالا
اگر میزان تری گلیسیرید بالا باشد، ممکن است پزشک موارد زیر را تجویز کند:
- فیبرات‌ها. داروهای فنوفیبرات (TriCor، Fenoglide و…) و جم‌فیبروزیل (Lopid)، تولید کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) در کبد را کاهش می‌دهند و سرعت حذف تری گلیسیرید را از خون تسریع می‌کنند. کلسترول VLDL بیشتر حاوی تری گلیسیرید است.
استفاده از فیبرات می‌تواند خطر عوارض جانبی استاتین را افزایش دهد. - نیاسین. نیاسین توانایی کبد را در تولید کلسترول LDL و VLDL محدود می‌کند. اما نیاسین مزایای بیشتری نسبت به استاتین‌ها ندارد. نیاسین همچنین با آسیب کبدی و سکته مغزی مرتبط است، بنابراین اکثر پزشکان اکنون آن را فقط برای افرادی که نمی‌توانند استاتین مصرف کنند، توصیه می‌کنند.
- مکمل‌های اسید چرب امگا 3. مکمل‌های اسید چرب امگا 3 می‌توانند به کاهش تری گلیسیرید کمک کنند. آن‌ها با نسخه پزشک یا بدون نسخه در دسترس هستند.
اگر تصمیم دارید مکمل‌های بدون نسخه مصرف کنید، با پزشک خود مشورت کنید. مکمل‌های اسید چرب امگا 3 می‌توانند بر سایر داروهای مصرفی تأثیر بگذارند.
تفاوت تحمل دارویی
تحمل دارویی در افراد مختلف متفاوت است. عوارض جانبی رایج استاتین‌ها شامل دردهای عضلانی و آسیب عضلانی، از دست دادن حافظه و سردرگمی برگشت‌پذیر و افزایش قند خون است. اگر تصمیم دارید داروی کلسترول مصرف کنید، پزشک ممکن است انجام آزمایشات عملکرد کبدی را برای کنترل تأثیر دارو بر کبد توصیه کند.