مراقبت از سالمند مبتلا به بیماری دمانس می‌تواند به شدت ارزشمند باشد. اما می‌تواند به شدت دشوار و استرس‌زا نیز باشد. فرد مراقبت‌کننده به اطلاعات، حمایت و کمک نیاز دارد. مهم است که مراقبین بدانند که دمانس چگونه فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و چه نوع مراقبت‌های پزشکی و درمانی مورد نیاز خواهد بود.
بسیاری از پزشکان مراقبت‌های اولیه بیماران مبتلا به دمانس را مدیریت می‌کنند. با این حال، مشاوره با متخصص سالمندان برای کمک به تهیه برنامه مراقبتی، کمک به تشخیص و کنترل سایر سندرم‌های سالمندی و کمک به فراهم‌سازی حمایت‌های جامعه برای بیمار و خانواده‌اش سودمند می‌باشد.
- متخصصان سالمندی با آموزش در زمینه روانشناسی و روانپزشکی می‌توانند در کنترل رفتار کمک کنند، به‌ویژه زمانی که بیمار دچار عصبانیت، اضطراب، روان‌پریشی و خشونت می‌شود.
- متخصصان مغز و اعصاب می‌توانند به بیماران دچار پارکینسونیسم، علائم نورولوژیک کانونی، نتایج غیرطبیعی در تصویربرداری‌ها و پیشرفت غیرمعمول سریع دمانس کمک کنند.
- مشاوران نوروسایکولوژی (عصبی-روانی) می‌توانند موارد پیچیده از نظر تشخیص را توضیح دهند و روانشناسان بالینی می‌توانند روان درمانی به‌ویژه برای مراقبت‌کنندگان از بیماران دمانس انجام دهند.
- فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند راهنمایی‌های لازم را برای فعالیت فیزیکی و گروهی ارائه دهند.
- متخصصان کاردرمانی می‌توانند متدهایی برای به حداکثر رساندن عملکرد بیماران در فعالیت‌های روزانه مانند لباس‌پوشیدن و غذاخوردن پیشنهاد دهند.
- پرستاران می‌توانند توصیه‌هایی در زمینه مدیریت ارائه دهند و در مورد کنترل رفتار، تغذیه و سایر موارد مراقبتی راهنمایی کنند.
- داروسازان می‌توانند داروها را برای به حداقل رساندن عوارض جانبی بررسی کنند و می‌توانند درمورد تجویز داروها به بیماران مبتلا به دمانس توصیه‌های عملی ارائه دهند.
راهکارهای مختلفی وجود دارد که می‌توان برای مدیریت مشکلات شایع دمانس اضطراب و پرخاشگری، آشفتگی شبانه، مشکل در خواب و سرگردانی استفاده کرد. در ادامه به نکاتی کمک‌کننده در مراقبت از بیماران دمانس می‌پردازیم.
راحتی در خانه
- بیماران دمانس باید هر سه تا شش ماه به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنند.
- بیماران دمانس بهتر است به میزان متوسط فعالیت‌های جالب و تحریک‌کننده انجام دهند. تحریک کمتر از حد ممکن است باعث صرف‌نظر‌کردن شود و تحریک بیش از حد می‌تواند سردرگمی و آشفتگی را افزایش دهد.
- در صورت امکان ورزش فیزیکی را در برنامه روزانه بیماران مبتلا به دمانس قرار دهید.
- دقت کنید محیط نور کافی داشته باشد تا فرد بتواند واضح ببیند و حتی مطالعه کند.
- با جملات ساده و تون صدای آرام با فرد مبتلا به دمانس صحبت کنید. در صورت لزوم، اغلب موضوع مورد مکالمه را برای وی یادآوری کنید.
- وقتی دستورالعملی آماده می‌کنید، سعی کنید کارهایی که باید انجام دهد را بگویید، نه کارهایی که نباید انجام دهد. به عنوان مثال، به جای اینکه بگویید “زباله‌ها را زمین نریزید”، بگویید “زباله‌ها را در سطل آشغال بریزید”.
- از استفاده از زبان و اصطلاحات عامیانه خودداری کنید. این کار می‌تواند گیج‌کننده باشد.
- به جای ضمیر از اسامی استفاده کنید. برای مثال، به جای گفتن “من دیروز او را دیدم”، بگویید “من دیروز علی را دیدم”.
- برای جلوگیری یا کاهش سردرگمی، ساعت، تقویم و لیست کارهایی که باید انجام گیرند را در جایی قرار دهید که فرد مبتلا به دمانس بتواند به راحتی ببیند. روزنامه‌ها و برنامه‌های خبری رادیویی و تلویزیونی نیز می‌توانند در مراحل اولیه دمانس کمک‌کننده باشند.
- سعی کنید خاطرات و تجربیات خوشایند گذشته را برای همدیگر یادآوری کنید. این تکنیک معمولا در مراحل اولیه دمانس کمک‌کننده است. بعدا ممکن است باعث ناامیدی و آشفتگی شود، زیرا فرد مبتلا به دمانس ممکن است دیگر نتواند وقایع گذشته را به یاد آورد.
- از کارکنان سلامت درمورد چگونگی مدیریت رفتارهای مشکل‌ساز مشاوره بگیرید.
- علائم مربوط به مشکلات پزشکی جدید، عوارض جانبی احتمالی داروها و تغییرات رفتاری را زیرنظر داشته باشید و فورا به پزشک گزارش دهید.
- فعالیت‌های روزانه منظمی را در محیط خانواده برای فرد فراهم کنید. از برنامه تنظیم‌شده و قابل پیش‌بینی پیروی کنید. در این صورت بیمار دمانسی هر روز تقریبا در زمان یکسانی غذا می‌خورد و می‌خوابد.
- به یاد داشته باشید که توانایی یادگیری مهارت‌های جدید در دمانس زود از بین می‌رود. بنابراین، تلاش برای پرسش و آزمون و آموزش مجدد ممکن است باعث احساس اضطراب و ناامیدی در فرد شود. به‌طور کلی، رویکرد بهتر، حمایت از آن‌ها برای جبران مهارت‌های از دست‌رفته است.
- بیمار مبتلا به دمانس ممکن است سمعک را خارج و گم کند. برای کاهش این خطر، وصل‌کردن بند به سمعک می‌توانند کمک‌کننده باشد. در این حالت، یک سر بند به سمعک و سر دیگر با گیره به لباس فرد وصل می‌شود.
- نیاز به نظارت و مراقبت معمولا با پیشرفت بیماری افزایش می‌یابد و فراموشی فرد بیشتر شده و قادر به پیش‌بینی و پیشگیری از موقعیت‌های خطرناک نخواهد بود. در این حالت، قفل‌کردن درب‌ها و محافظت الکترونیکی از گم‌شدن فرد جلوگیری می‌کند. برچسب نام بیمار و دستبندی برای هشدار از وضعیت بیماری می‌تواند به یافتن بیمار گمشده کمک کند.
- با درمان فشار خون بالا و سطح بالای کلسترول بد و انجام اقداماتی برای جلوگیری از تشکیل لخته خون، خطر سکته مغزی و حمله قلبی را کاهش دهید.
- روش‌های رفتاری برای کنترل علائم دمانس از جمله از دست دادن کنترل مثانه، اضطراب و آشفتگی پیدا کنید. برای مثال، می‌توانید بدون استفاده از دارو، اضطراب و آشفتگی فرد مبتلا به دمانس را از طریق ایجاد فضای آرامش‌بخش در خانه مانند استفاده از نور کم، موسیقی آرام و سایر راهکارهای غیردارویی، درمان کنید.
- توجه کنید که بیمار برای کاهش خطر پوکی استخوان و شکستگی به میزان کافی کلسیم و ویتامین D و برای پیشگیری از ابتلا به دمانس ناشی از کمبود ویتامین B12، به میزان کافی ویتامین B12 دریافت کند.
- برای کمک به کاهش خطر افتادن، بهبود تعادل و خواب و پیشگیری از سوءتغذیه، کاهش وزن، از بین رفتن استخوان‌ها، عضلات و شکستگی، برنامه غذایی و ورزشی طراحی کنید.
- توجه کنید که بیمار مایعات کافی مصرف کند تا از کم‌آبی و یبوست جلوگیری شود.
- مشکلات دیگری که می‌تواند منجر به دمانس عروقی شود، مانند دیابت، را درمان کنید.
- تمام داروها را برای جلوگیری از تداخل دارویی و عوارض ناشی از مصرف داروهای متعدد بررسی و کنترل کنید.
تسکین پرخاشگری و آشفتگی
- تا حد امکان منابع استرس‌زا را در خانه از بین ببرید.
- برای تسکین استرس موسیقی آرامش‌بخش پخش کنید.
- ورزش سبک انجام دهید.
- ویدئوهایی از اعضای خانواده تماشا کنید.
- از ماساژدرمانی استفاده کنید.
- کارهایی مانند حمام‌کردن ممکن است به‌طور بالقوه مختل‌کننده باشند. وقت بگذارید تا این کارها را به‌آرامی انجام دهید.
- آرام باشید و سعی کنید حواس‌تان را از رفتارهای پرخاشگرانه پرت کنید.
- اگر خطر عصبانیت فرد مبتلا به دمانس و آسیب‌رساندن به فرد دیگری وجود داشته باشد، از پزشک بپرسید که آیا داروهای آرام‌بخش می‌تواند مناسب باشد یا نه. متاسفانه، این داروها می‌توانند سردرگمی را بیشتر کنند.
کنترل اضطراب شبانه یا غروب‌زدگی
- عصرها محیطی آرام‌بخش مانند اتاقی آرام با نور کم و موسیقی ملایم یا برنامه تلویزیونی کم صدا ایجاد کنید.
- عصرها با فرد مبتلا به دمانس که از او مراقبت می‌کنید، صحبت کنید و زمان بگذرانید.
بهبود خواب
- توجه کنید اتاق خواب آرام و تاریک باشد و خیلی گرم یا خیلی سرد نباشد.
- دردی را که ممکن است مانع خواب شود را درمان کنید.
- چرت‌زدن‌های روزانه را به 20 تا 30 دقیقه محدود کنید.
- در اواخر روز مایعات مصرف نکنید تا نصف شب مجبور نشوید که به دستشویی بروید.
- در اواخر روز قهوه، سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا الکل مصرف نکنید و از کشیدن سیگار خودداری کنید. همه‌ی این‌ها در خواب اختلال ایجاد می‌کنند.
جلوگیری از سرگردانی و گم شدن
- آشفتگی، افسردگی، توهم، درد، بی‌حوصلگی و نیاز مکرر به دستشویی رفتن می‌توانند در سرگردانی نقش داشته باشند. کنترل این علائم می‌تواند سرگردانی را کاهش دهد.
- در صورت لزوم درب‌ها را قفل کنید.
- به مبتلایان دمانس که احتمال گم‌شدنشان وجود دارد، دستبند یا آویز دارای مشخصات شناسایی ببندید.
سبک زندگی
علائم دمانس و مشکلات رفتاری با گذشت زمان پیشرفت می‌کنند. افرادی که از بیماران دمانس مراقبت می‌کنند، توصیه‌های زیر می‌تواند کمک‌کننده باشد:
- افزایش ارتباط: هنگام صحبت با فرد مبتلا به دمانس تماس چشمی برقرار کنید. به آرامی و با جملات ساده صحبت کنید و عجله نکنید. از حرکات و نشانه‌ها مانند اشاره به اشیا استفاده کنید.
- تشویق به ورزش: فواید اصلی ورزش در بیماران دمانس، بهبود قدرت، تعادل و سلامتی قلبی و عروقی است. ورزش می‌تواند در کنترل علائمی مانند بی‌قراری نیز کمک‌کننده باشد. شواهدی وجود دارد که ورزش از مغز در برابر دمانس محافظت می‌کند، به‌ویژه هنگامی که با رژیم غذایی سالم و درمان عوامل خطر بیماری‌های قلبی و عروقی همراه شود.
همچنین، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که فعالیت فیزیکی ممکن است پیشرفت تفکر مختل را در بیماران آلزایمری آهسته کند و علائم افسردگی را کاهش دهد. - فعالیت‌کردن: فعالیت‌هایی را برنامه‌ریزی کنید که بیمار دمانسی از آن لذت می‌برد و می‌تواند انجام دهد. رقص، نقاشی، باغبانی، آشپزی، آوازخواندن و سایر فعالیت‌هایی که می‌توانند سرگرم‌کننده باشند، می‌توانند به برقراری ارتباط با عزیزانتان که به بیماری دمانس مبتلا هستند کمک کنند و همچنین می‌توانند به فرد بیمار کمک کنند تا روی کارهایی که همچنان می‌تواند انجام دهد، تمرکز کند.
- استفاده از تقویم: تقویم می‌تواند به فرد کمک کند تا وقایع آینده، فعالیت‌های روزانه و برنامه دارویی را به یاد آورد.