نقص دیواره بطنی (VSD)، به حفره‌ای در قلب اطلاق می‌شود که از زمان تولد وجود دارد و شایع است. این سوراخ بین دو حفره‌ی تحتانی قلب قرار گرفته و باعث می‌شود که خون از چپ به راست جریان یابد. بنابراین خون غنی از اکسیژن دوباره به ریه‌ها رفته و بار کاری اضافی به قلب تحمیل می‌کند. سوراخ کوچک شاید مشکلی پیش نیاورد و خودبه‌خود بسته گردد. VSDهای متوسط و بزرگ‌تر برای پیشگیری از از عوارض به ترمیم توسط جراحی در اوایل زندگی نیاز دارند.
علائم نقص دیواره بطنی
علائم و نشانه‌های نواقص جدی قلب اغلب در اولین روزها، هفته‌ها یا ماه‌های بعد از تولد خود را نشان می‌دهند. نشانه‌های نقص دیواره‌ی بین‌بطنی در نوزادان عبارتند از:
- تغذیه‌ی ضعیف و بازماندن از رشد
- تنفس تند و تنگی نفس
- زود خسته شدن
شما و حتی شاید پزشک هنگام تولد متوجه علائم نقص در دیواره‌ی بطنی نشود. اگر سوراخ کوچک بود، احتمال دارد نشانه‌ها تا پایان کودکی بروز نکنند. علائم و نشانه‌ها وابسته به اندازه‌ی سوراخ و دیگر نواقص قلبی متغیر است.
احتمال دارد پزشک در طول چکاپ معمولی با شنیدن مورمور قلبی با استتوسکوپ به وجود نقص پی ببرد. برخی اوقات تشخیص VSD قبل از زایمان با استفاده از سونوگرافی ممکن است. برخی اوقات هم تا فرد بزرگ نشود نمی‌توان به وجود نقص پی برد. علائم و نشانه‌ها می‌تواند شامل تنگی نفس یا سوفل قلبی باشد که پزشک هنگام معاینه با گوشی می‌شنود.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده‌ی موارد زیر در نوزاد یا کودکتان به پزشک مراجعه کنید:
- به سادگی خسته شدن پس غذا خوردن یا بازی کردن
- بالا نرفتن وزن
- تنگی نفس هنگام غذا خوردن یا گریه کردن
- تنفس تند یا کوتاه
در صورت مشاهده‌ی موارد زیر در خودتان به پزشک مراجعه کنید:
- تنگی نفس هنگام زور زدن یا دراز کشیدن
- ضربان قلب تند یا نامنظم
- خستگی یا ضعف
علل نقص دیواره بطنی
نواقص قلبی مادرزادی از مشکلات اولیه در تکامل قلب ناشی می‌شوند ولی اغلب دلیل واضحی وجود ندارد. ژنتیک و عوامل محیطی شاید نقش داشته باشند. این نواقص امکان دارد به تنهایی و یا در ترکیب با دیگر نواقص قلبی اتفاق بیافتد.
معمولاً سمت راست قلب خون را برای اکسیژنه شدن به ریه‌ها پمپ می‌کند و کار سمت چپ پمپاژ خون برای کل بدن می‌باشد. نقص در دیواره‌ی بین‌بطنی باعث می‌شود خون غیراکسیژنه با خون اکسیژنه ترکیب شده و بار کاری قلب افزایش یابد.
اندازه‌ی VSDها می‌تواند متفاوت باشد و در مکان متفاوتی از سپتوم ممکن است ایجاد شوند. امکان به وجود آمدن این نقص به صورت غیرمادرزادی هم وجود دارد؛ علی‌الخصوص پس از حمله‌ی قلبی یا به عنوان عارضه‌ی برخی روش‌های درمانی.
عوامل خطر بیماری
نقص دیواره‌ی بطنی در برخی خانواده‌های به وجود می‌آید و با برخی مشکلات ژنتیکی نظیر سندرم داون ارتباط دارد. اگر زوجی هم اکنون فرزندی با این ناهنجاری داشته باشند، مشاوره‌ی ژنتیک برای به دنیا آوردن فرزند بعدی مفید خواهد بود.
عوارض نقص دیواره بطنی
نقص دیواره‌ی بین‌دهلیزی اگر کوچک باشد شاید هیچ مشکلی پیش نیاورد. سوراخ‌های متوسط و بزرگ‌تر می‌توانند طیفی از ناتوانی‌های خفیف تا کشنده را به بار بیاورند. درمان از بسیاری از عوارض پیشگیری خواهد کرد.
- نارسایی قلبی: در قلبی با نقص دیواره بطنی متوسط یا بزرگ، بار کاری قلب افزیش می‌یابد. بخاطر این امر احتمال وقوع نارسایی قلبی وجود دارد.
- پرفشاری ریوی: افزایش جریان خون به ریه‌ها بخاطر VSD فشار خون بالا را در شریان‌های ریوی سبب می‌شود که آسیب دائمی به این شریان‌ها را به همراه خواهد داشت. این عارضه می‌تواند موجب جریان عکس خون از حفره گردد (سندرم ایزن‌منگر).
- اندوکاردیت: این عارضه‌ی عفونی قلب زیاد شایع نیست.
- دیگر مشکلات قلبی: شامل ریتم‌های غیرعادی قلبی و مشکلات دریچه‌ای
تشخیص نقص دیواره بطنی
نواقص دیواره‌ی بطنی (VSDs) اغلب موجب مورمور قلبی می‌شود که پزشک با استفاده از گوشی پزشکی می‌تواند بشنود. اگر پزشک مورمور قلبی بشنود یا دیگر علائم و نشانه‌های نقص قلبی را پیدا کند چندین تست را پیشنهاد خواهد کرد:
- اکوکاردیوگرام: در این تست، امواج صوتی، ویدئویی از قلب تهیه می‌کنند. ممکن است پزشکان از این تست برای تشخیص نقص سپتوم بطنی و تعیین اندازه، مکان و شدت استفاده نمایند. این تست برای بررسی سایر مشکلات قلبی هم کارایی دارد و روی جنین هم انجام می‌شود.
- الکتروکاردیوگرام (ECG): این تست فعالیت الکتریکی قلب را از طریق الکترودهای متصل به پوست ثبت کرده و به تشخیص نواقص با مشکلات ریتم قلبی کمک می‌نماید.
- اشعه‌ی X قفسه‌ی سینه: تصویر اشعه‌ی x به دیدن قلب و ریه‌ها کمک می‌کند. بزرگ‌شدگی قلب و مایع اضافی در ریه‌ها با این روش قابل تشخیص است.
- کاتتریزاسیون قلبی: در این تست، لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر (کاتتر) داخل رگی خونی در کشاله‌ی ران یا بازو قرار داده شده و به سمت قلب هدایت می‌شود. تعیین نواقص قلبی مادرزادی، عملکرد دریچه‌ها و حفرات قلب با این روش ممکن است.
- پالس اکسیمتری: برشی کوچک روی نوک انگشت میزان اکسیژن را در خون معلوم می‌کند.
درمان نقص دیواره بطنی
بسیاری از نواقص قلبی بطنی (VSD) به جراحی برای بسته شدن نیازی ندارند. پس از تولد، احتمالاً پزشک منتظر خواهد ماند تا ببیند سوراخ بسته می‌شود یا نه. نوزادانی که باید جراحی روی آن‌ها انجام شود، در سال اول این کار را انجام می‌شود. کودکان و بزرگسالانی با نقص متوسط تا بزرگ که موجب بروز نشانه‌های معناداری می‌شود، شاید نیازمند جراحی باشند.
برخی از نواقص سپتوم بطنی کوچک‌تر برای پیشگیری از عوارض مرتبط با محل، مثل آسیب به دریچه‌های قلبی با جراحی بسته می‌شوند. بسیاری از بیماران VSD عمر پربهره و مشکلات اندکی در زندگی‌شان دارند.
نوزادانی که VSD بزرگی دارند یا در هنگام غذا خوردن زود خسته می‌شوند، شاید نیازمند غذای اضافی برای رشد باشند. برخی نوزادان شاید به تغذیه با لوله نیاز داشته باشند.
دارودرمانی
داروهای تجویزی برای نقص سپتوم بطنی شاید شامل آن‌هایی باشد که:
میران مایع در گردش خون و ریه‌ها را کاهش می‌دهند. این کار برای کاهش مقدار خونی که باید پمپ شود انجام می‌گیرد. این داروها دیورتیکنامیده می‌شوند؛ مثل فورسماید (Lasix)
ضربان قلب را منظم می‌کنند. نمونه‌ها شامل بتابلاکرها، مثل متوپرولول (Lopressor)، پروپرانولول (Inderal LA)، و دیگر داروها به علاوه‌ی دیگوکسین (Lanoxin, Lanoxin Pediatric) است.
روش‌ها
درمان با جراحی برای نواقص سپتوم بطنی شامل بستن مجراهای غیرعادی است. اگر برای خود یا کودکتان می‌خواهید این عمل را انجام دهید، سعی کنید به دنبال کاردیولوژیست‌ها و متخصصان ماهر باشید. روش‌های درمانی شامل موارد زیر می‌باشد:
- ترمیم با جراحی: این روش که در بیشتر مواقع انتخاب اول است شامل جراحی قلب باز تحت بیهوشی عمومیست. برای انجام آن به دستگاه قلبی-ریوی و یک برش در قفسه‌ی سینه نیاز است. پزشک برای بستن سوراخ از پچ یا بخیه استفاده خواهد کرد.
- روش کاتتر: بستن نقص دیواره‌ی بین‌بطنی با کاتتریزاسیون نیاز به باز کردن قفسه‌ی سینه ندارد. به جای آن پزشک لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر را از یک رگ در کشاله‌ی ران به طرف قلب هدایت می‌کند. سپس از دستگاه توری با اندازه‌ی مخصوص برای بستن حفره استفاده می‌شود.
- روش هیبرید: این روش از جراحی و تکنیک کاتتر استفاده می‌کند. قلب از طریق برشی کوچک قابل دسترسی خواهد بود و شاید اصلاً نیاز به توقف عملکرد قلب و استفاده از دستگاه قلبی ریوی نباشد. یک کاتتر هم که از طریق برشی وارد قلب شده نقص بطنی را مرتفع خواهد کرد.
پس از انجام جراحی پزشک طی برنامه‌ی منظم پزشکی بیمار را فالوآپ خواهد کرد تا با بررسی علائم و نشانه‌ها از بسته شدن سوراخ مطمئن شود. بسته به اندازه‌ی سوراخ و وجود مشکلات، پزشک تناوب این جلسات را برای کودکتان تعیین خواهد کرد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
- مشورت کردن با متخصص قلب و متخصص زایمان قبل از اقدام به بارداری؛ مخصوصاً اگر داروی مخصوصی مصرف گردد. شاید داشتن VSD ترمیم‌شده یا کوچک برای بارداری مشکلی پیش نیاورد ولی نقص ترمیم‌نیافته، نقصی بزرگ‌تر، نارسایی قلبی، پرفشاری ریوی و ریتم‌های غیرعادی قلبی ممکن است هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشند. پزشکان به زنانی که سندرم ایزن‌منگر دارند قویاً پیشنهاد می‌کنند که باردار نشوند؛ چون خطر عوارض بالاست.
- پیشگیری از اندوکاردیت: شما یا کودکتان احتمالاً برای پیشگیری از عفونت لایه‌ی داخلی قلب نیازمند استفاده از آنتی‌بیوتیک قبل از انجام برخی خدمات دندانپزشکی خواهید بود. این بخاطر دستکاری در بافت قلب و آسیب‌پذیر شدن آن به عفونت‌هاست. برای بیشتر افراد با نقص دیواره‌ی بین‌بطنی، بهداشت دهانی خوب و چکاپ‌های دندانپزشکی منظم می‌تواند از اندوکاردیت پیشگیری نماید.
- از برنامه‌ی ورزشی خود جا نمانید. اگر ورزش خاصی برای کودکتان خطر دارد تلاش کنید آن را جایگزین نمایید. به یاد داشته باشید که بسیاری از کودکان با VSD می‌توانند زندگی سالم و پربهره‌ای داشته باشند. کودکانی که قلبشان قدرت پمپاژ نرمالی ندارد با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستند؛ بیماری با پرفشاری ریوی غیرقابل‌برگشت (سندرم ایزن‌منگر) با بیشترین محدودیت‌ها روبه‌روست.
حمایت و کنار آمدن
با دیگر کسانی که چنین مشکلاتی دارند ارتباط بگیرند و از تجارب آن‌ها و خانواه‌هایشان بهره ببرید.
پیشگیری
در بیشتر موارد نمی‌توان کاری برای پیشگیری از داشتن نوزادی با نقص سپتوم بین‌بطنی انجام داد ولی انجام تمام کارهای ممکن برای داشتن بارداری سالم بسیار مهم است:
- مراقبت‌های کامل قبل از تولد
- رژیم غذایی متعادل؛ شامل مکمل‌های ویتامینی حاوی فولیک اسید و محدود کردن کافئین
- ورزش منظم
- اجتناب از مواد پرخطری مثل الکل، تنباکو و داروهای غیرقانونی
- پرهیز از عفونت‌ها؛ قبل از اقدام به بارداری از زده شده بودن تمام واکسن‌های ضروری مطمئن شوید. برخی عفونت‌ها می‌توانند برای رشد جنین مضر باشند.
- تحت کنترل گرفتن دیابت
- مشاوره‌ی ژنتیک در صورت داشتن استعداد خانوادگی