سکته مغزی با قطع خونرسانی یا کاهش شدید آن به قسمتی از مغز و محرومیت بافت مغزی از اکسیژن و مواد غذایی رخ می‌دهد. در طول چند دقیقه، سلول‌های مغزی شروع به مردن می‌کنند. سکته مغزی جزو فوریت‌های پزشکی است. درمان فوری حیاتی بوده و عمل سریع می‌تواند آسیب مغزی و عوارض بالقوه را به حداقل برساند.
خبر خوب این است که سکته مغزی درمان‌پذیر و قابل‌پیشگیری است و امروزه در ایالات متحده نسبت به 15 سال قبل تعداد بسیار کمی بر اثر این عارضه جان خود را از دست می‌دهند.
علائم سکته مغزی
اگر مشکوک به سکته مغزی بودید علائم و نشانه‌های زیر را کنترل کنید. زمان شروع علائم و نشانه‌ها را به یاد داشته باشید؛ چون دانستن این امر در درمان بسیار مهم است:
- مشکل در گفتار و درک: شاید گیجی به سراغ فرد بیاید و در تکلم و درک گفتار دیگران مشکل داشته باشید.
- فلجی یا بی‌حسی در صورت، بازو یا پا: بی‌حسی ناگهانی، ضعف یا فلجی در صورت، بازو یا پا، به‌ویژه در یک طرف بدن. تلاش کنید تا هر دو دستتان را به سرتان برسانید. اگر یکی از بازوهایتان افتاد، شاید نشانه‌ای از سکته مغزی باشد. به طور مشابهی، هنگام خندیدن شاید یک طرف دهان پائین بیافتد.
- مشکل در بینایی یک یا هر دو چشم: شاید به طور ناگهانی تاری دید یا تاریکی بر یکی از چشم‌ها یا هر دوی آن‌ها حاکم شود. دوبینی هم امکان دارد اتفاق بیافتد.
- سردرد: سردردی شدید و ناگهانی که شاید با استفراغ، سرگیجه یا تغییر در هوشیاری همراه باشد، احتمال دارد سکته مغزی را نشان دهد.
- مشکل در راه رفتن: شاید تلوتلو بخورید یا سرگیجه‌ی ناگهانی، عدم تعادل یا از دست دادن هماهنگی اتفاق بیافتد.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم و نشانه‌ها، حتی در صورت عدم پایداری، به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید. “سریع” فکر کرده و کارهای زیر را انجام دهید:
- صورت: از فرد بخواهید تا بخندد. آیا یک سمت صورت می‌افتد؟
- بازوها: از فرد بخواهید هر دو دستش را بالا ببرد. آیا یکی از آن‌ها پائین می‌افتد؟ یا یکی از آن‌ها را نمی‌تواند بالا ببرد؟
- تکلم: از فرد بخواهید عبارات ساده‌ای را تکرار کند. آیا حرف زدن او گنگ و عجیب‌وغریب به نظر می‌آید؟
- زمان: اگر هر کدام از این نشانه‌ها را مشاهده کردید، سریعاً با اورژانس 115 تماس بگیرید.
سریعاً به اورژانس زنگ بزنید و منتظر از بین رفتن نشانه‌ها نباشید. هر دقیقه ارزش دارد. هر چه سکته مغزی بیشتر طول بکشد، آسیب بالقوه‌ی مغزی و معلولیت بیشتر خواهد بود. اگر با فردی بودید که به سکته مغزی در او مشکوک شدید، مراقبش باشید تا اوژانس به محل برسد.
علت سکته مغزی
سکته مغزی با کاهش خونرسانی به مغز یا اختلال در آن به‌وجود می‌آید. این محرومیت از اکسیژن و مواد غذایی است که می‌تواند موجب مرگ سلول‌های مغزی شود.
سکته مغزی شاید بر اثر انسداد شریان (سکته‌ی ایسکمیک) یا نشت یا ترکیدن عروق خونی (سکته مغزی هموراژیک) اتفاق بیافتد. برخی افراد شاید اختلال موقتی در جریان خون مغز تجربه کنند (حمله‌ی اسکمیک گذرا).
سکته مغزی ایسکمیک
تقریباً 85% سکته‌های مغزی، ایسکمیک است. سکته‌های مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتند که شریان‌های مغز باریک یا مسدود شوند و این باعث کاهش شدید در جریان خون (ایسکمی) خواهد شد. شایع‌ترین سکته‌های مغزی ایسکمیک عبارتند از:
- سکته مغزی ترومبوتیک: این سکته با انسداد شریان‌های مغز توسط لخته‌ی خونی (ترمبوز) رخ می‌دهد. این لخته‌ی خونی شاید توسط ذرات چربی (پلاک) در شریان‌ها و کاهش جریان خون (آترواسکروز) یا دیگر عوارض شریانی ایجاد شده باشد.
- سکته‌ی مغزی آمبولیک: این سکته مغزی با شکل گرفتن لخته‌ی خونی یا دیگر ضایعات در بیرون از مغز (معمولاً در قلب) و قرارگیری آن در شریان‌های مغزی اتفاق می‌افتد. این نوع از لخته‌ی خون آمبولی نامیده می‌شود.
سکته مغزی هموراژیک
سکته مغزی هموراژیک با نشت یا پارگی در عروق مغزی اتفاق می‌افتد. خونریزی مغزی می‌تواند به عوارض متعددی منتج شود که عروق خونی را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ شامل فشار خون بالای کنترل‌نشده (هیپرتانسیون)، درمان بیش از حد با ضدانعقادها و نقاط ضعیف در دیواره‌ی عروق (آنوریسم).
دلیل کمتر شایع خونریزی پارگی عروق خونی درهم با دیواره‌ی ضعیفی (بدشکلی شریانی‌وریدی) مادرزادی است. انواع سکته مغزی هموراژیک عبارتند از:
- خونریزی داخل‌مغزی: در این نوع، رگ خونی داخل مغز پاره به بافت اطراف تخلیه شده و موجب مرگ سلول‌ها می‌گردد. سلول‌های مغزی پس از این نشتی از اکسیژن محروم شده و همچنین آسیب خواهند دید. فشار خون بالا، ضربه، بدشکلی عروقی، مصرف داروهای رقیق‌کننده‌ی خون و دیگر عوارض احتمال دارد موجب خونریزی داخل‌مغزی خواهند شد.
- خونریزی زیرعنکبوتیه: در هموراژ زیرعنکبوتیه، عروق خونی در سطح مغز پاره شده و در فضای بین سطح مغز و جمجمه خونریزی اتفاق می‌افتد. این خونریزی اغلب توسط سردرد شدید و ناگهانی معلوم می‌شود. خونریزی زیرعنکبوتیه بیشتر بر اثر تورم در عروق خونی (آنوریسم) ایجاد می‌شود. پس از خونریزی عروق خونی مغز شاید دچار اسپاسم شوند و با محدودیت بیشتر خونرسانی آسیب مغزی را بیشتر کنند.
حمله‌ی ایسکمیک گذرا (TIA)
سکته‌ی مغزی ناقص (حمله‌ی ایسکمیک گذرا) نشانه‌های مختصری شبیه سکته‌ی مغزی دارد. کاهش موقتی در توزیع خون به قسمتی از مغز موجب سکته مغزی ناقص می‌شود که اغلب کمتر از 5 دقیقه طول می‌کشد.
مثل سکته مغزی ایسکمیک، این نوع هم با انسداد توسط لخته‌ی خون یا ضایعات در قسمتی از جریان خون مغز رخ می‌دهد. چون انسداد موقتی است نشانه‌ها هم زیاد دوام نمی‌آورند.
حتی با برطرف شدن نشانه‌ها باز هم باید به پزشک مراجعه کرد. تجربه‌ی سکته مغزی ناقص خطر سکته‌ی مغزی کامل را بالا می‌برد که موجب آسیب دائمی می‌شود.
بر اساس نشانه‌ها نمی‌توان تعیین کرد که سکته‌ی مغزی ناقص است یا کامل. تقریباً نصف افرادی که احساس می‌کنند نشانه‌هایشان برطرف شده، در واقع سکته مغزی عامل آسیب را تجربه کرده‌اند.
عوامل خطر سکته مغزی
بسیاری از عوامل می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند. برخی از همین عوامل خطر حمله‌ی قلبی را نیز بالا می‌‍برند. عوامل بالقوه قابل‌درمان سکته مغزی عبارتند از:
عوامل خطر سبک زندگی
- داشتن اضافه وزن یا چاقی
- عدم فعالیت بدنی
- مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی
- استفاده از داروها غیرمجاز مثل کوکائین و متامفتامین
عوامل خطر پزشکی
- فشار خون بالا: خوانش فشار خون بالای 120/80 میلی‌متر جیوه برای سکته مغزی عامل خطر شناخته می‌شود. پزشک به این منظور برای شما فشار خون هدف تعریف خواهد کرد.
- استعمال دخانیات یا قرار گرفتن در معرض دود دست‌دوم
- کلسترول بالا
- دیابت
- آپنه‌ی خواب انسدادی؛ اختلال خوابی که با کاهش سطح اکسیژن در شب همراه است.
- بیماری قلبی‌عروقی شامل نارسایی قلبی، نواقص قلبی، عفونت قلب یا ریتم غیرعادی قلبی
عوامل دیگر در ارتباط با خطر بالای سکته مغزی عبارتند از:
- سابقه‌ی سکته‌ی مغزی، حمله‌ی قلبی یا سکته مغزی ناقص در خود فرد یا اعضای خانواده
- سن بالای 55 سال
- نژاد؛ برای مثال آفریقایی-آمریکایی‌ها در خطر بالاتری قرار دارند.
- جنسیت: مردان در خطر بالاتری نسبت به زنان هستند. زنان معمولاً در سن بالاتری سکته‌ی مغزی دارند و احتمال مرگ بر اثر آن، در زنان بالاتر است. همچنین برخی خطرات مثل قرص‌های ضدبارداری یا هورمون‌درمانی‌ها شامل استروژن مانند زمان حاملگی و تولد نوزاد وجود دارد.
عوارض سکته مغزی
سکته مغزی گاهاً می‌تواند موجب معلولیت‌های موقتی یا دائمی شود و بستگی دارد که مغز تا چه اندازه از خون محروم گردد یا چه قسمتی تحت تأثیر قرار گیرد. عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:
- فلجی یا از دست دادن حرکت عضلانی: شاید یک سمت بدن فلج شود یا کنترل برخی عضلات در یک سمت صورت یا یک بازو از دست برود. فیزیوتراپی برای درمان این عارضه بسیار مفید است.
- دشواری در تکلم یا بلع: سکته‌ی مغزی شاید کنترل عضلات گلو و دهان را مشکل کرده و مشکلاتی در صحبت کردن (دیس‌آرتری)، بلع و خودن (دیس‌فاژی) ایجاد نماید. همچنین شاید دشواری‌هایی در زبان (آفازی) شامل حرف زدن و درک کلام، خواندن یا نوشتن به‌وجود بیاید. درمان توسط پاتولوژیست زبان و تکلم شاید کمک کند.
- از دست دادن حافظه و دشواری در تکلم: بسیاری از کسانی که سکته مغزی کرده‌اند از دست دادن حافظه را تجربه می‌کنند. بقیه شاید دشواری در تفکر، قضاوت، استدلال و درک مفاهیم را مشاهده کنند.
- مشکلات احساسی: بیماران سکته‌ی مغزی شاید مشکلات بیشتری در کنترل احساسات داشته باشند یا دچار افسردگی شوند.
- درد: افرادی که سکته مغزی تجربه کرده‌اند شاید درد، بی‌حسی یا دیگر احساسات عجیب‌وغریب را قسمت‌هایی از ناحیه‌ی تحت تأثیر قرار گرفته تجربه کنند. برای مثال، اگر سکته مغزی باعث از دست رفتن احساس در بازوی چپ شود، شاید مورمور شدن را نیز در این بازو تجربه کنند.
ممکن است افراد نسبت به تغییرات دما نیز حساس باشند؛ به‌ویژه سرمای شدید پس از سکته مغزی. این عارضه با نام درد سکته مغزی مرکزی یا سندرم درد مرکزی شناخته می‌شود. این عارضه تدریجاً طی چند هفته پس از سکته مغزی شکل می‌گیرد و احتمالاً با گذشت زمان بهبود می‌یابد. با این حال چون درد بخاطر مشکل در مغز است، نه آسیب بدنی، درمان‌های محدودی در دسترس اند.
- تغییرات رفتاری و توانایی خودمراقبتی: افرادی که سابقه‌ی سکته مغزی دارند کمتر اجتماعی هستند و بیشتر بدون فکر عمل می‌کنند. شاید این افراد برای انجام کارهای روزانه‌ی خود نیاز به کمک داشته باشند.
با وجود هر نوع آسیب، موفقیت درمان عوارض مذکور در اشخاص مختلف متفاوت است.
تشخیص سکته مغزی
برای تعیین مناسب‌ترین درمان برای سکته‌ی مغزی، تیم اورژانسی نیاز دارد تا نوع سکته و نواحی مغزی درگیر را تعیین نمایند. همچنین آن‌ها باید دلایل احتمالی نشانه‌ها، مثل تومور مغزی یا واکنش دارویی را بفهمند. پزشک شاید از چندین تست برای تعیین خطر سکته مغزی استفاده کند که شامل موارد زیر می‌شود:
- معاینه‌ی بدنی: پزشک درباره‌ی نشانه‌ها هنگام شروع سکته مغزی از همراهان بیمار سؤال خواهد کرد و همچنین درباره‌ی اقدماتی که آن‌ها انجام داده‌اند. سپس وجود آن نشانه‌ها هنگام معاینه نیز بررسی می‌شود.
پزشک درمورد داروهای مصرفی و سوابق آسیب به سر پرسش خواهد کرد. سابقه‌ی شخصی و خانوادگی داشتن بیماری قلبی، سکته مغزی ناقص یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا یا سکته مغزی نیز برای پزشک مهم است.
پزشک فشار خون را چک کرده و از استتوسکوپ برای گوش دادن به صدای بروئی (bruit) در شریان‌های گردن (کاروتید) استفاده می‌کند که شاید نشان‌دهنده‌ی آترواسکلروز باشد. همچنین امکان دارد پزشک با استفاده از اُفتالموسکوپ علائم کریستال‌های کلسترول یا لخته را در عروق خونی در پشت چشم‌ها بررسی نماید.
- تست‌های خون: این آزمایش‌ها سرعت انعقاد خون، قند خون، میزان مواد شیمیایی حیاتی در خون یا وجود عفونت را بررسی خواهند کرد. مدیریت سرعت انعقاد و قند خون جزوی از برنامه‌ی مراقبتی سکته مغزی می‌باشد.
- برش‌نگاری کامپیوتری (CT) اسکن: این تست با استفاده از پرتوی X تصویر جرئی از مغز درست می‌کند. CT اسکن می‌تواند خونریزی، تومور، سکته مغزی یا دیگر عوارض را نشان دهد. در صورتی که تزریق رنگ هم انجام شود آنژیوگرافی برش‌نگاری کامپیوتری انجام می‌گیرد.
تصویربردرای تشدید مغناطیسی (MRI): این تست با استفاده از آهنرباهای قوی و امواج مغناطیسی تصاویر جزئی از مغز بدست می‌دهد. MRI می‌تواند آسیب مغزی بر اثر سکته و خونریزی را نشان دهد. اگر تزریق رنگ هم برای کشف جزئیات عروقی انجام شود آنژیوگرافی MR نام می‌گیرد.
- سونوگرافی کاروتید: در این تست، امواج صوتی تصاویر جزئی از داخل شریان‌های کاروتید گردن بدست می‌دهند. این تست تجمع ذرات چربی (پلاک) و جریان خون را در شریان‌های کاروتید نشان می‌دهد.
- آنژیوگرام مغزی: در این تست، پزشک لوله‌ای انعطاف‌پذیر (کاتتر) را از طریق برشی کوچک معمولاً در کشاله‌ی ران وارد کرده و آن را به سمت عروق مغزی مثل شریان کاروتید یا شریان مهره‌ای هدایت می‌کند. سپس پزشک با تزریق رنگ آن‌ها را برای تصاویر پرتو X نمایان می‌کند. این روش نمایی جزئی از شریان‌های مغز و گردن بدست می‌دهد.
- اکوکاردیوم: با استفاده از امواج صوتی تصویر جزئی از قلب ساخته می‌شود. اکوکاردیوگرام می‌تواند منبع لخته‌ها را در قلب پیدا کند؛ این لخته با رسیدن به مغز می‌توانند سکته مغزی را باعث شوند.
امکان انجام اکوکاردیوگرام از راه مری هم وجود دارد. در این تست، پزشک لوله‌ای انعطاف‌پذیر را با دستگاهی کوچک (ترانسدیوسر) متصل به آن درون گلو قرار داده و خود لوله را به مری می‌فرستد. چون مری دقیقا پشت قلب است، اکوکاردیوگرام از راه مری می‌تواند تصاویری جزئی و شفاف از قلب و عروق خونی بدست دهد.
درمان سکته مغزی
درمان فوری سکته‌ی مغزی به داشتن سکته‌ی مغزی ایسکمیک که شریانی را مسدود می‌کند (شایع‌ترین نوع) یا یا سکته‌ی مغزی هموراژیکی که با خونریزی در مغز همراه است، بستگی دارد.
سکته مغزی ایسکمیک
به منظور درمان سکته‌ی مغزی ایسکمیک پزشک باید سریعاً جریان خون مغز را بازیابی کند.
درمان اورژانسی با داروها
درمان با تجویز داروهای تجزیه‌کننده‌ی لخته باید در عرض 3 ساعت شروع شود و اگر این داروها به صورت وریدی و هر چه زودتر تجویز شوند، بهتر است. درمان سریع نه‌تنها شانس شما را برای بقا بهبود می‌دهد بلکه شاید عوارض را نیز کم کند. شاید داروهای زیر به بیمار داده شود:
- آسپرین: این دارو درمان فوری در اورژانس برای کاهش احتمال داشتن سکته مغزی دیگر است. آسپرین از شکل‌گیری لخته‌های خونی دیگر جلوگیری می‌کند.
- تزریق وریدی فعال‌کننده‌ی پلاسمینوژن بافتی (TPA): این دارو که آلتپلاس نیز نام دارد معمولاً به طور وریدی از بازو تزریق می‌شود. این داروی ترومبولیتیک را باید در عرض حداکثر 4.5 ساعت پس از شروع نشانه‌های سکته‌ی مغزی به بیمار داد. TPA با حل کردن لخته‌ی خونی عامل سکته‌ی مغزی جریان خون را بازیابی می‌کند و شاید به ریکاوری کامل کمک نماید. پزشک برخی خطرات بالقوه را مثل خونریزی در مغز برای تجویز این دارو در نظر می‌گیرد.
روش‌های اورژانسی
پزشکان برخی اوقات سکته مغزی ایسکمیک را با روش‌هایی درمان می‌کنند که باید در اولین فرصت اعمال شوند؛ بسته به ویژگی‌های لخته‌ی خونی این روش‌ها عبارتند از:
- داروهایی که مستقیماً به مغز منتقل می‌شوند: پزشک لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر (کاتتر) را از شریانی در کشاله‌ی ران وارد کرده و آن را مسقیماً به محل وجود لخته هدایت می‌کند تا TPA را تزریق نماید. حداکثرِ زمانی برای این روش تاحدی بیشتر از TPA داخل‌وریدی است ولی باز هم محدود می‌باشد.
- برداشت مکانیکی لخته: پزشکان شاید وسیله‌ای کوچک را درون مغز قرار دهند تا به طور فیزیکی لخته را تجزیه کرده، بگیرد یا بردارد.
اگرچه برخی تحقیقات پیشنهاد می‌کنند که برای بیشتر افراد، انتقال مستقیم دارو به مغز (ترومبولیز داخل شریانی) یا استفاده از دستگاه برای تجزیه‌ی یا برداشت لخته (ترومبکتومی مکانیکی) شاید مفید نباشد. محققان روی این موضوع کار می‌کنند تا ببیند این روش‌ها برای چه کسانی مناسب نیست.
روش‌های دیگر
برای کاهش خطر داشتن سکته‌ی مغزی دیگر یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا، پزشک احتمالاً شریان باریک‌شده توسط ذرات چربی را باز کند. شاید روش‌های زیر که بسته به موقعیت‌های مختلفی استفاده می‌شوند، برای جلوگیری از سکته مغزی پیشنهاد شوند:
- اِندآرترکتومی کاروتید: در این روش پزشک پلاک‌های موجود در شریان‌های دو طرف گردن را که به مغز می‌روند برمی‌دارد. اِندآرترکتومی کاروتید با ایجاد برشی کوچک جلوی گردن انجام می‌شود. سپس جراح با بخیه شریان را ترمیم کرده یا تکه‌ای از ورید یا ماده‌ی مصنوعی روی آن می‌گذارد. با این که این روش خطر سکته‌ی مغزی ایسکمیک را کاهش می‌دهد ولی دارای خطراتی هم است؛ مخصوصاً برای بیماران قلبی.
- آنژیوپلاستی و استنت: در آنژیوپلاستی پزشک از راه شریانی در کشاله‌ی ران به شریان کاروتید دسترسی پیدا می‌کند. سپس از یک بالون برای گسترش دادن قطر شریانی که تنگ‌شده استفاده می‌شود. پس از آن می‌توان از یک استنت برای حمایت از شریان بازشده استفاده نمود.
سکته مغزی هموراژیک
درمان اورژانسی سکته مغزی هموراژیک روی کنترل خونریزی و کاهش فشار درون مغز تمرکز می‌کند. همچنین شاید برای کاهش خطرات آینده جراحی انجام شود.
اگر از ورافارین (Coumadin) یا داروهای ضدپلاکتی مثل کلوپیدوگرل (Plavix) برای جلوگیری از لخته شدن خون استفاده کرده باشید، شاید داروها یا محصولات خونی برای مقابله با اثر داروهای رقیق‌کننده‌ی خون داده شود. همچنین ممکن است داروهایی برای کاهش فشار درون مغز (فشار داخل جمجمه)، کاهش فشار خون، پیشگیری از اسپاسم رگی یا تشنج تجویز شود.
با توقف خونریزی در مغز، درمان شامل مراقبت پزشکی با جذب خون به بدن می‌باشد. التیام شبیه برطرف شدن کبودی وخیم است. اگر ناحیه‌ی خونریزی وسیع باشد، پزشک شاید برای برداشت خون و تسکین فشار مغز جراحی انجام دهد.
- ترمیم عروق خونی با جراحی: شاید برای ترمیم عروق خونی در ارتباط با سکته‌ی مغزی هموراژیک جراحی انجام شود. پزشک پس از وقوع سکته مغزی هموراژیک شاید یکی از روش‌های زیر را برای درمان پیشنهاد دهد:
- برش با جراحی: جراح گیره‌ای کوچک را در قاعده‌ی آنوریسم برای جلوگیری از جریان خون به آن قرار می‌دهد. این گیره می‌تواند از پاره شدن آنوریسم جلوگیری کرده یا از خونریزی دوباره‌ی آن جلوگیری کند.
- کلاف‌پیچی یا آمبولیزاسیون داخل عروقی: در این روش جراح کاتتری را از کشاله‌ی ران وارد کرده و به کمک تصاویر پرتو X آن را هدایت می‌کند. سپس کلاف‌های جداپذیری به درون آنوریسم هدایت می‌شود. کلاف‌ها درون آنوریسم جمع شده و با توقف جریان خون آن را در درون آنوریسم لخته می‌کند.
- جراحی برداشت AVM: جراح در صورت دسترسی به بدشکلی شریانی وریدی (AVM) برای جلوگیری از خطر پارگی آن را برمی‌دارد. با این حال این روش همیشه دستیافتنی نیست.
- بایپس داخل جمجمه‌ای: در برخی شرایط منحصر به فرد، جراحی بایپس عروق خونی داخل جمجمه شاید گزینه‌ای برای درمان جریان خون ضعیف به منطقه‌ای از مغز یا ضایعات پیچیده‌ی عروقی، مثل ترمیم آنوریسم باشد.
- پرتوجراحی استروتاکتیک: استفاده از اشعه‌های بسیار متمرکز این روش را به درمانی پیشرفته با حداقل تهاجم برای ترمیم بدشکلی عروقی تبدیل کرده است.
ریکاوری از سکته‌ی مغزی و توانبخشی
به دنبال درمان اورژانسی، مراقبت از سکته مغزی روی بازیابی قدرت و عملکرد ممکن و بازگشت به زندگی مستقل تمرکز دارد. اثر سکته مغزی به ناحیه درگیر در مغز و مقدار آسیب بافتی بستگی دارد.
اگر سکته‌ی مغزی سمت راست مغز را تحت تأثیر قرار داده باشد، حرکت و حس در سمت چپ بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد. اگر آسیب مغزی در سمت چپ باشد؛ مشکلات در سمت راست بدن ظاهر می‌شود. آسیب به مغز در طرف چپ شاید موجب مشکلات تکلمی و ناهنجاری‌های زبانی شود.
علاوه بر این، در صورت وقوع سکته‌ی مغزی شاید مشکلاتی در تنفس، بلع، تعادل و بینایی ظاهر گردد.
بیشتر نجات‌یافتگان از سکته مغزی طی برنامه‌ی توانبخشی خدمات درمانی دریافت می‌کنند. پزشک سعی می‌کند بر اساس سن، سلامت کلی و درجه‌ی ناتوانی شما دقیق‌ترین برنامه‌ی توانبخشی را ارائه دهد. به این منظور سبک زندگی و اولویت‌های مورد علاقه و در دسترس بودن اعضای خانواده یا کسانی دیگر که بتوانند کمک برسانند در نظر گرفته می‌شود.
برنامه‌ی توانبخشی شما شاید قبل از مرخص شدن از بیمارستان شروع شود. این برنامه می‌تواند در همان بیمارستان، واحد توانبخشی دیگر یا به صورت سرپایی و در خانه نیز ادامه یابد.
ریکاوری از سکته مغزی برای هر کسی متفاوت است. بسته به شرایط شما تیم درمانی شاید شامل موارد زیر باشد:
- پزشک متخصص در عوارض مغزی (نورولوژیست)
- متخصص فیزیوتراپی
- پرستار
- متخصص تغذیه
- فیزیوتراپیست
- کاردرمان
- کارشناس سرگرمی‌درمانی
- گفتاردرمان
- مددکار اجتماعی
- مدیر مورد
- روانشناس یا روانپزشک
- متخصص امور دینی
کنار آمدن و حمایت
سکته مغزی واقعه‌ای است که می‌تواند زندگی شخص را تغییر دهد؛ نه تنها عملکرد فیزیکی، بلکه احساسات. شاید احساس نیاز به کمک، ناامیدی، افسردگی و بی‌تفاوتی داشته باشید. تغییرات خلق‌وخو و انگیزش جنسی کم هم دور از انتظار نیست.
حفظ اعتماد به نفس، ارتباط با دیگران و جذابیت جهان قسمت‌های ضروری ریکاوری هستند. برخی تدابیر از سوی بیمار یا درمانگر می‌تواند به این امر کمک نماید:
- به خودتان سخت نگیرید، ریکاوری را قبول کنید و پیشرفت‌هایتان را جشن بگیرید!
- از خانه بیرون بروید؛ حتی اگر این کار سخت باشد.
- در صورت امکان و وجود عضو گروه‌های حمایتی شوید.
- به خانواده و دوستان اجازه دهید تا نیازهایتان را بفهمند.
- بدانید که تنها نیستید؛ تقریباً هر 40 ثانیه فقط در ایالات متحده فردی دچار سکته‌ی مغزی می‌شود؛ سالانه 800,000 نفر.
چالش‌های ارتباطی
یکی از عصبانی و ناراضی‌کننده‌ترین اثرات سکته مغزی این است که می‌تواند روی تکلم و زبان تأثیر بگذارد. در ادامه چند توصیه برای کنار آمدن با مشکلات چنین آورده شده است:
- سعی کنید در روز حداقل یک مکالمه داشته باشید؛ تمرین کردن جواب می‌دهد.
- با آرامش و بدون داشتن دغدغه‌ی زمان شروع به صحبت کردن نمائید.
- شاید پس از سکته‌ی مغزی نیاز باشد که کلمات کمتری استفاده کنید؛ جمله‌ها را به شیوه‌ی شخصی خود ادا کنید.
- کلماتی را که زیاد با آن‌ها سر و کار دارید، روی کارت‌های مخصوصی نوشته و به راحتی از آن‌ها استفاده کنید.
پیشگیری از سکته مغزی
وقوف بر عوامل خطر شخصی، دنبال کردن پیشنهادات پزشک و داشتن سبک زندگی سالم بهترین گام‌هایی هستند که می‌توان برای پیشگیری از سکته مغزی برداشت. در صورت تجربه‌ی سکته‌ی مغزی یا حمله‌ی ایسکمیک گذار موارد زیر از وقوع سکته مغزی دیگر جلوگیری خواهند کرد. این توصیه‌ها بسیار شبیه توصیه‌هایی است که به بیماران قلبی می‌شود:
- کنترل فشار خون بالا
- کاهش مقدار کلسترول و اسید چرب اشباع در رژیم غذایی
- ترک استعمال دخانیات
- کنترل دیابت
- ثابت نگه داشتن وزن سالم
- مصرف رژیم غذایی غنی از میوه و سبزی
- ورزش منظم
- عدم مصرف الکل و یا حداقل کم کردن آن
- در صورت وجود، درمان آپنه‌ی خواب انسدادی
- اجتناب از مصرف مواد غیرمجاز مثل کوکائین و متامفتامین
داروهای پیشگیری‌کننده
اگر کسی دچار سکته مغزی با حمله‌ی ایسکمیک گذرا شده باشد، پزشک داروهایی را برای کاهش خطر سکته‌ی مغزی دوباره در آینده پیشنهاد خواهد کرد:
- داروی های ضد-پلاکت: پلاکت‌های سلول‌هایی در خون هستند که لخته شدن را آغاز می‌کنند. این داروها از چسبندگی پلاکت‌ها کاسته و از احتمال تشکیل لخته جلوگیری می‌کنند. معمول‌ترین دارو از این دسته، آسپرین می‌باشد. پزشک می‌تواند به تعیین دُز صحیح برای استفاده کمک نماید.
احتمال تجویز آگرنوکس، ترکیبی از آسپرین با دُز پائین و داروی ضد پلاکت دی‌پیریدامول، برای کاهش خطر ایجاد لخته نیز وجود دارد. اگر آسپرین از سکته مغزی یا حمله‌ی ایسکمیک گذار پیشگیری نکرد یا شرایط استفاده از آسپرین وجود نداشت، پزشک شاید داروی ضد پلاکتی مثل کلوپیدوگرل (Plavix) تجویز نماید.
- ضدانعقادها: این داروها که شامل هپارین و وارفارین (Coumadin) می‌شوند، لخته شدن خون را کاهش می‌دهند. هپارین کنش سریعی دارد و شاید طی دوره‌ای کوتاه در بیمارستان استفاده شود. وارفارین با عمل کند برای طولانی‌مدت مناسب است.
وارفارین داروی رقیق‌کننده‌ی خون قوی‌ای است؛ بنابراین باید دقیقا دُز پیشنهادی مصرف شده و مراقب عوارض جانبی بود. این دارو در شرایطی مثل اختلالات لخته‌ی خون، موارد غیرعادی شریانی، ریتم قلبی نامناسب یا دیگر مشکلات قلبی استفاده می‌شود. در صورت بروز سکته مغزی یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا شاید داروهای رقیق‌کننده‌ی خون جدیدتری مورد استفاده قرار گیرد.