آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی درازمدت و پیش‌رونده (تدریجی) است. این بیماری باعث التهاب، تورم و درد در مفاصل و بخش‌های دیگر بدن می‌شود. آرتریت روماتوئید(RA) به طور معمول ابتدا دست‌ها و پاها را درگیر می‌کند اما در مفاصل دیگر بدن نیز می‌تواند آغاز شود. این بیماری معمولا دو طرف بدن را به صورت همزمان درگیر می‌کند. رایج‌ترین علامت آن، سفتی مفاصل می‌باشد. مخصوصا به محض این که صبح از خواب بیدار می‌شوید یا برای مدتی طولانی می‌نشینید. البته بعضی از افراد، احساس ناخوشی و خستگی را نیز تجربه می‌کنند. بر اساس یک ارزیابی، حدود۱% مردم جهان و ۱.۳میلیون از مردم آمریکا به این بیماری مبتلا شده‌اند.
آرتریت روماتوئید چیست؟
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که در آن، سیستم ایمنی به سلول‌های خودی حمله می‌کند. این بیماری همچنین یک بیماری سیستمیک می‌باشد: بدین معنا که تمام بدن را درگیر می‌کند. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی فرد، به‌جای حمله به عوامل خارجی، به بافت‌های سالم بدن آسیب می‌رساند. هربار با واکنش سیستم ایمنی، التهاب رخ می‌دهد. RA (آرتریت روماتوئید) می‌تواند در مورد مفاصل، ریه، چشم‌‌ها و قلب رخ دهد.
علائم آرتریت روماتوئید
علائم آرتریت روماتوئید شامل موارد زیر می‌باشد:
- درد و تورم و سفتی در بیش از یک مفصل
- مفاصل هر دو طرف درگیر می‌شود
- دفرمه‌شدن مفاصل
- بی‌ثباتی در هنگام راه‌رفتن
- حس ناخوشی
- تب
- ناتوانی در عملکرد و تحرک
- کاهش وزن
- ضعف
بر اساس سازمان کنترل بیماری‌ها و پیشگیری(CDC) ، این علائم معمولا مفاصل یکسان در هر دو طرف بدن را همزمان درگیر می‌کنند. این علائم گذرا هستند و در طی درمان ممکن است برطرف شوند.
علل آرتریت روماتوئید
کسی علت دقیق این واکنش سیستم ایمنی را نمی‌داند. البته عوامل ژنتیکی بیشترین تاثیر را دارند. بر اساس یکی از نظریات، باکتری و ویروس‌هایی که باعث تشدید بیماری RA می‌شوند، معمولا افراد دارای ژن این بیماری را، مورد هدف قرار می‌دهند. در RA، آنتی‌بادی‌های سیستم ایمنی به لایه ی سینوویال( لایه‌ی پوشاننده‌ی مفاصل) حمله می‌کنند و باعث درد و التهاب می‌شوند. التهاب باعث ضخیم‌شدن لایه‌ی سینوویال می‌شود( علت تورم مفاصل نیز همین است) اگر اقدامات درمانی صورت نگیرد، ممکن است باعث آسیب به غضروف موجود در مفصل شود. در بعضی موارد، تاندون‌ها و لیگامان‌هایی که باعث استحکام مفاصل می‌شوند، دچار سستی می‌شوند و مفصل شکل طبیعی خود را ازدست می‌دهد و شدت آسیب ممکن است افزایش یابد. افرادی که بیشتر در معرض بیماری RA قرار دارند، شامل: افراد بالای ۶۰ سال، زنان، زنانی که هرگز باردار نشده‌اند، افراد چاق، مصرف‌کنندگان تنباکو یا افرادی که در کودکی، والدین آن‌ها سیگار مصرف می‌کردند. در افراد دارای بیماری RA احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و چاقی بالاست.( افرادی که در کنار RA، اضافه وزن نیز دارند، ممکن است به دیابت و فشار خون نیز دچار شوند.)
در صورت آسیب به مفاصل، عملکرد روزانه‌ی فرد دچار مشکل می‌شود. RA غیرقابل پیش‌بینی است و فرد نمی‌داند در چه زمانی آغاز می‌شود و خود این عوامل باعث افسردگی و استرس می‌گردد. ریسک ابتلا به موارد زیر نیز در این بیماران بالاست:
ریسک فاکتورهای بیماری
سندرم کارپال: نوعی آسیب عصبی است که به دلیل تحریک و فشار بر روی عصبی که در مچ قرار دارد، ایجاد می‌شود. علائم شامل تیر کشیدن، بی‌حسی و لرزش انگشتان و دست می‌باشد.
- التهاب: این مورد می‌تواند ریه، قلب، عروق خونی و سایر بخش‌های بدن را درگیر کند.
- پارگی تاندون: التهاب در تاندون‌ها، می‌تواند منجر به پارگی شود: مخصوصا در پشت انگشتان
- میلوپاتی گردن: جابه‌جایی مفاصل در گردن می‌تواند باعث فشار به نخاع شود که باعث کاهش تحرک و درد هنگام حرکت می‌شود. همچنان که RA پیشروی می‌کند، احتمال ابتلا به میلوپاتی گردن افزایش می‌یابد.
- واسکولیت(vasculitis): التهاب عروق می‌تواند باعث ضخیم شدن، تنگ شدن و آسیب به آن‌ها شود. این موضوع می‌تواند جریان خونی که به بافت‌ها می‌رود را تحت تاثیر قرار دهد و باعث اختلال در عملکرد شود.
- بیماری‌های عفونی: احتمال ابتلا به سرماخوردگی، آنفلوانزا و پنومونی بالاست، مخصوصا در افرادی که برای کنترل RA از داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی استفاده می‌کنند. افراد مبتلا به RA باید از وضعیت واکسینه‌ی خود مطمئن شوند و هربار بروز رسانی کنند.
تشخیص آرتریت روماتوئید
تشخیص بیماری در مراحل اولیه‌ی آن دشوار است. اما هر چه تشخیص و اقدامات درمانی سریع‌تر صورت گیرد، میزان پیشروی بیماری کاهش می‌یابد. بهتر است حداکثر تا ۶ ماه بعد از شروع علائم، اقدامات درمانی سریع‌تر صورت گیرد تا موثر واقع شود. پزشک با مشاهده‌ی التهاب در فرد، درباره‌ی مدت زمان وشدت درد سوال می‌کند. همچنین به آزمایشات فیزیکی برای بررسی تورم و عملکرد مفاصل نیاز است. آزمایشاتی که پزشک ممکن است درخواست کند شامل:
- آزمایش خون
- ESR یا sed rate: این آزمایش میزان التهاب را ارزیابی می‌کند. این آزمایش سرعت جدا شدن گلبول‌های قرمز از سرم خون را در یک لوله‌ی آزمایش می‌سنجد. اگر گلبول‌های قرمز سریع‌تر ته نشین شوند، نشانهدهنده‌ی التهاب بالاست. این تست مخصوص RA نیست وبرای سایر وضعیت‌های التهابی و عفونی نیز کاربرد دارد.
- CRP: کبد CRP تولید می‌کند. سطح بالای CRP نشان‌دهنده‌ی وجود التهاب در بدن است. این آزمایش برای RA اختصاصی نیست و CRP در سایر التهاب‌ها و عفونت‌ها نیز تولید می‌شود.
- آنمی: تعداد زیادی از افراد مبتلا به RA، دچار کم خونی می‌شوند و اکسیژن رسانی به بافت‌ها کاهش می‌یابد.
- فاکتورهای روماتوئیدی: وجود آنتی‌بادی‌هایی که به عنوان فاکتورهای روماتوئیدی در خون شناخته شده‌اند، نشان‌دهنده‌ی ابتلا به RA است.
- تصاویر اسکن و پرتوهای ایکس: تهیه‌ی تصاویر MRI از مفاصل، به پزشک در تشخیص آرتریت و میزان پیشروی RA کمک می‌کند.
در سال ۲۰۱۰ یکی از دانشگاه‌های آمریکایی، معیارهای زیر را برای تشخیص RA پیشنهاد کرد:
تورم در حداقل یک مفصل که علت خاص دیگری ندارد، نتیجه‌ی مثبت در حداقل یکی از آزمایشات خونی RA، علائم در طول حداقل ۶هفته وجود داشته باشد.
بعضی از بیماری‌های مشابه RA وجود دارد که پزشک باید تشخیص افتراقی دهد: نقرس، استئوآرتریت، لوپوس، آرتریت پسوریاتیک( psoriatic arthritis)
درمان آرتریت روماتوئید
پس از تشخیص RA، پزشک فرد را به متخصص روماتولوژی ارجاع می‌دهد. برای RA درمان خاصی وجود ندارد، اما این موارد می‌توانند به بهبود کمک کنند: کاهش التهاب در مفاصل، کاهش درد، جلوگیری از آسیب به مفاصل، محدود نکردن عملکرد، فیزیوتراپی، کاردرمانی و جراحی گزینه‌های دیگر درمان‌اند.
بعضی از داروها می‌توانند باعث کاهش علائم بیماری شوند و سرعت پیشروی را کاهش دهند. NSAIDs داروهایی هستند که بدون نیاز به تجویز پزشک نیز می‌توان از داروخانه‌ها تهیه کرد. Advil ، Motrin ، Aleve از جمله این داروها هستند. استفاده‌ی طولانی و با دوز بالا می‌تواند باعث زخم معده، فشارخون بالا و مشکلات کبدی و کلیوی شود.
کورتیکواستروئیدها باعث کاهش درد و التهاب می‌شوند و میزان آسیب مفاصل را کاهش می‌دهند. اما RA را درمان نمی‌کنند. اگر داروهای NSAID اثری نداشتند، پزشک ممکن است استروئیدها را به مفاصل تزریق کند. این داروها باعث برطرف شدن سریع درد می‌شوند اما مدت باقی‌ماندن این اثر،بسته به شدت علائم،
می‌تواند از چند هفته تا چند ماه باشد.
درمان خانگی
بعضی از روش‌ها می‌تواند به کنترل RA کمک کند. به موارد زیر توجه داشته باشید؛
استراحت: هنگامی که درد آغاز شد، فرد باید تاجایی که ممکن است استراحت کند. تورم بیش از اندازه و درد مفاصل می‌تواند باعث بدتر شدن علائم شود.
ورزش: در طی درمان و زمانی که علائم خفیف است، هر فرد باید برای ارتقای سلامت عمومی و تحریک و افزایش قدرت عضلانی پیرامون مفصل، به طور منظم ورزش کند.
رژیم غذایی: رژیم غذایی سرشار از سبزیجات و میوه به سلامت فرد و کاهش وزن کمک می‌کند.
استفاده از گرما یا سرما: استفاده از گرما می‌تواند در تسکین درد عضلات موثر باشد؛۱۵ دقیقه زیر آب گرم دوش بگیرید یا از پک‌های تولید کننده‌ی گرما استفاده کنید. آب سرد می‌تواند دردهای خفیف و اسپاسم عضلانی را بهبود بخشد اما افراد با گردش خون ضعیف یا دارای بی‌حسی، نباید از آب سرد برای درمان استفاده کنند. بعضی از افراد شاید ترجیح دهند از هردو روش استفاده کند؛ مفاصل را برای چند دقیقه در آب گرم قرار دهید، سپس به مدت یک دقیقه در آب سرد بگذارید. این کار را حدود نیم ساعت تکرار کنید. در آخر با آب گرم مفصل را خیس کنید.
درمان‌های تکمیلی: بعضی از افراد مبتلا به RA ممکن است از روش‌های زیر استفاده کنند. اما شواهد و مدارک کمی این موارد را تایید می‌کنند: طب سوزنی، ماساژ، الکترودرمانی، آب درمانی، غذاهای مکمل مانند روغن ماهی
در آخر بهتر است، فرد مبتلا بهRA وزن مناسب خود ار حفظ کند و موارد توصیه شده را جدی بگیرد. همچنین در صورت احساس درد و تورم در دو یا بیشتر مفاصل خود، به پزشک مراجعه کنید تا اقدامات درمانی زودهنگام صورت گیرد و ریسک مشکلاتی که ممکن است در دراز مدت صورت گیرد، کاهش یابد.